Szewc filozofem

Jakub Boehme nie urodził się w Zgorzelcu, dokąd przyjeżdżają wycieczki z całego świata, ale w dzisiejszym Starym Zawidowie. Gdy dorósł, rodzice wybrali dla niego zawód szewca i oddali na termin do jednego z mistrzów tego fachu w niedalekim Zgorzelcu. Tam po latach nauki, w 1599 roku, Jakub sam został szewskim mistrzem.

Kupił dom na wschodnim brzegu Nysy, zamieszkał w nim ze swoją młodą żoną Katarzyną Kuntschmann, córką mistrza z cechu rzeźników. Rodzinie powodziło się niezgorzej, ale to nie szycie butów i handel skórami okazały się największą pasją Jakuba. Krótko po ślubie, w 1600 roku, wydarzyło się coś, co zaważyło na całym przyszłym życiu szewca Boehmego i jego rodziny.

Któregoś jesiennego wieczoru, gdy rozmyślał przy zapalonych świecach, doznał Jakub swojej pierwszej mistycznej wizji związanej z Bogiem. To właśnie wtedy niewykształcony szewc sięgnął po pióro i zaczął spisywać swoje myśli. Za dnia szył buty, a wieczorami pisał.
Tak się też stało, że przyszło mu żyć w niezwykle burzliwych czasach, gdy Łużyce i Śląsk targane były religijnymi sporami, a Görlitz - Zgorzelec był na tej mapie przez lata oazą wolności poglądów i tolerancji.

Było tak za sprawą primariusa, czyli tytularnego pierwszego pastora miasta Martina Mollera. Po jego odejściu w 1606 roku funkcję tę przejął Gregorius Richter. Temu zaś nie podobało się, że prosty szewc wygłasza swoje sądy na temat wiary i spisuje je na papierze. Otwartej wojny jeszcze jednak między nimi nie było.

Od 27 stycznia do 3 czerwca 1612 r. napisał swoje pierwsze i najbardziej znane dzieło "Jutrzenkę o poranku" albo inaczej "Aurorę". Zawarł w niej swoje dwunastoletnie przemyślenia, z których najważniejsze jest to, że "Królestwo Boże jest wewnątrz człowieka".

Józef Grochala ze Zgorzelca, który dziś wciela się w postać szewca i filozofa, oprowadzając turystów po domu Jakuba na Przedmieściu Nyskim, tak opowiada o istocie myśli filozoficznej Boehmego:
- Odkrył zasadę, która mówi, że w każdym z nas jest trochę dobra i trochę zła. Nawet Bóg, wedle niej, nie może istnieć bez posiadania w swej istocie przeciwieństwa dobra - wyjaśnia pan Józef.

To właśnie te odważne poglądy głoszone przez Jakuba Boehmego na temat wiary i istoty boskiej uznane zostały przez współczesnych mu duchownych w Görlitz za herezje. Pastor Richter pastwił się wręcz na szewcu filozofie, łajając go publicznie podczas kazań w kościele Piotra i Pawła, którego parafianinem był Boehme. To też sprawiło, że Jakub zrezygnował z prowadzenia kramu szewskiego w mieście i swoje interesy zaczął prowadzić w rozjazdach. To pozwoliło mu nawiązać wiele nowych znajomości, a wśród nich znaleźć wielu sympatyków, którzy podzielali jego poglądy.

Dzięki nim udało się Jakubowi przetrwać najgorsze lata, gdy nękany przez pastora Richtera został obłożony zakazem pisania. Wytrwał w nim do 1618 roku. W tym czasie jego poglądy poznawali jedynie adresaci jego listów, w których przestrzega pobożnych przed pokusą dóbr doczesnych, a władców przed prowadzeniem wojen z powodu różnego pojmowania wiary. Po roku 1619 Jakub odchodzi od nałożonego nań zakazu i publikuje kolejne swoje dzieła, m.in. "Drogę do Chrystusa".
Krótko potem, w sierpniu 1624 r. pastor Gregor Richter umiera. Ale i sam Jakub nie cieszy się już dobrym zdrowiem. Wyrusza w swoją ostatnią podróż handlową na Śląsk, a gdy z niej powraca jesienią, jego stan mocno się pogarsza. Boehme umiera w nocy z 16 na 17 listopada 1624 r. a następca pastora Richtera primarius Mikołaj Thomas w ostrych słowach odmawia rodzinie szewca filozofa chrześcijańskiego pogrzebu.

Tylko interwencji książęcego namiestnika zawdzięcza Boehme pochówek. Nakazał on bowiem radzie miejskiej i duchowieństwu sprawić Jakubowi godny pogrzeb. Jednak krzyż ufundowany przez przyjaciół Boehmego został po pochówku zabrany i zniszczony. Na szczęście nie stało się tak z książkami i rękopisami filozofa. Dzięki ciągle sporemu gronu jego sympatyków przedostały się one z czasem do neutralnej religijnie Holandii, gdzie w 1631 r. rozpoczęto druk pojedynczych pism Boehmego.

Wkrótce też pojawiły się holenderskie i angielskie tłumaczenia, a w 1643 roku drukiem wyszły po raz pierwszy dzieła zebrane Jakuba Boehmego.
Po latach natknął się na nie m.in. Adam Mickiewicz, w którego twórczości można napotkać wpływy szewca filozofa z Görlitz.

Do dziś zresztą dzieła Boehmego są wydawane i chętnie czytane, głównie w krajach anglosaskich. Jego filozofia znana i doceniana jest także w USA. Dość powiedzieć, że do grona jego obecnych sympatyków należy m.in. aktor Nicolas Cage, którego pojawienie się w Görlitz i Zgorzelcu dwa lata temu wywołało niemałą sensację. Tymczasem powodem przyjazdu gwiazdy nad Nysę był właśnie Jakub Boehme, którego śladami aktor zapragnął przejść.