Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Jan Miodek: Alba, Albin, Ołbin, Ołpiny

Jan Miodek
Jarosław Jakubczak
Moja koleżanka z czasów studenckich Maria Marta Gładysz-Korsakowa, zamieszkała w Gaci koło Przeworska, napisała książkę pt. "Niedosiane pole. O nadwiślańskim Gandhim - Ignacym Solarzu "Chrzestnym" w 120. rocznicę urodzin". Lektura pracy poświęconej twórcy uniwersytetów ludowych w Szycach i Gaci, urodzonemu w r. 1891 w Ołpinach, zamęczonemu przez gestapowców w r. 1940, uruchomiła w mojej świadomości liczne skojarzenia nazewnicze.

Wiodą one wszystkie do praindoeuropejskich rdzeni bhel,__albho, do których nawiązują zarówno nasz przymiotnik biały, _jak i formy łacińska oraz grecka _albus, alphos. _Oczywisty jest zatem rodowód _alby - "długiej b i a ł e j szaty liturgicznej duchownych katolickich, noszonej pod ornatem".

Kiedy zaś sobie uświadomimy, że dzisiejszy nasz łabędź _to dawny prasłowiański _olbąd’, nietrudno jego etymologię związać z łabędziem b i a ł y m - tak nazwanym od barwy upierzenia. Z kolei jako mieszkaniec wrocławskiego _Ołbina, _najstarszej obok Ostrowa Tumskiego części nadodrzańskiego grodu, łączę tę tajemniczą dla współczesnych użytkowników języka nazwę z tymi właśnie białymi ptakami.

Z bielą _kojarzą również historycy języka imię germańskiej proweniencji _Albin ("człowiek o jasnych włosach, jasnej cerze"), choć nie jest też wykluczone pochodzenie od staro-wysoko-niemieckiego alb, alp "elf, sylf" oraz wini "szlachetny przyjaciel" (por. na ten temat np. Józef Bubak: "Księga naszych imion", Wrocław-Warszawa-Kraków 1993, str. 32).

Za bezdyskusyjną nazwę dzierżawczą wywiedzioną od imienia Ołpa, _tj. pierwotną "własność Ołpy", uznaje Stanisław Rospond w swym "Słowniku etymologicznym miast i gmin PRL" z r. 1984 rodzinne Solarzowe _Ołpiny (Olpino _1288, _Olpina _1349, _Olpin _1384, _Hołpin _1465), _Ołpa _natomiast według mego wrocławskiego profesora, zmarłego w r. 1982, spokrewniony jest z germańskimi imionami _Albin, Albrecht.

Przejdźmy teraz do nazw miejscowości Szyce _i _Gać, z którymi przede wszystkim związana była działalność Ignacego Solarza. Pierwsza z nich (najstarsze zapisy: Sicha _1234, _Siche _1254) pochodzi od nazwy osobowej _Syk (od sykać) lub Szyk (od Szymona) i oznaczała pierwotnie "ludzi Syka (Szyka)". Drugą - należy wiązać z dawnym czasownikiem gacić "robić tamę, groblę, mościć" i wyrazem gać "faszyna, grobla z faszyny, tama, także rodzaj szałasu skleconego z gałęzi" ("Podciąwszy wielki las, gać uczynili" - pisał np. Maciej Stryjkowski w XVI w., "Na szarwark pod miasto kłaść gaci" - czytamy w XVII-wiecznej "Polskiej fraszce mieszczańskiej").

Na koniec - parę słów o imieniu i nazwisku bohatera książki Gładysz-Korsakowej. Ignacy _to forma wywiedziona od łacińskiej postaci _Ignatius - _od _ignis "ogień", a Solarz - _od wyrazów _sól, solić (_solarz _oznaczał w dawnej polszczyźnie "solnika, handlarza soli": "Do piekła gościniec jako solarzom do Śląska" - napisał Wacław Potocki w XVII stuleciu).

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na gazetawroclawska.pl Gazeta Wrocławska