We Wrocławiu obchodzi się Europejski Dzień Pamięci Ofiar Reżimów Totalitarnych. W centrum stanęła nietypowa instalacja

Data happeningu wrocławskiego jest nieprzypadkowa. 23 sierpnia obchodzimy bowiem Europejski Dzień Pamięci Ofiar Reżimów Totalitarnych proklamowany przez Parlament Europejski w 2008 roku.

Tego dnia w roku 1939, czyli na tydzień przed wybuchem II wojny światowej, Joachim von Ribbentrop i Wiaczesław Mołotow, przedstawiciele III Rzeszy Niemieckiej i Związku Sowieckiego, podpisali w Moskwie pakt o nieagresji. Tajny protokół przewidywał podział pomiędzy oba totalitarne państwa terytorium Polski i innych niepodległych krajów Europy Środkowo-Wschodniej.

W południe przy wrocławskim rynku - u zbiegu ulic Oławskiej i Świdnickiej - została rozłożona instalacja upamiętniająca ofiary niemieckiego i sowieckiego totalitaryzmu. Na błękitnej tkaninie symbolizującej płynącą przez czas rzekę umieszczono portrety ofiar reżimów totalitarnych z Europy (Litwa, Ukraina, Polska), których zesłano na Syberię.

- Zorganizowaliśmy happening, który ma skłonić ludzi do zatrzymania się w biegu, by przyjrzeć się sylwetkom kilku ofiar reżimów totalitarnych. Przy powstaniu tej instalacji współpracowaliśmy z Muzeum Głodu w Kijowie i z Muzeum Ludobójstwa w Wilnie. Dzięki temu osiągnęliśmy wymiar europejski – mówi dr Marek Kosendiak z Centrum Historii Zajezdnia.

Dodaje, że CH Zajezdnia współpracowało z członkami Platformy Europejskiej Pamięci i Sumienia. Zastanawiano się, jak dobrze przedstawić tę kwestię. Ostatecznie zdecydowano się na prezentację bardzo osobistych historii tej samej tragedii. Państwa Bałtyckie, Ukraińcy i Polacy - wszyscy byli ogarnięci represjami i wywózkami w głąb Związku Radzieckiego.

- Na instalacji znajdziemy krótkie notki biograficzne i białe róże symbolizujące pamięć. Wśród postaci są zarówno ci, którzy ponieśli tragiczną śmierć w czasie II wojny światowej, jak i ci, którzy zdołali z tej dalekiej Syberii wrócić. To np. p. Włodzimierz Kowalczyk, wrocławski sybirak, który w wieku 4 lat z rodziną został deportowany na daleki wschód – opowiada dr Kosendiak.

Instalacja zawiera również wizualizację projektu Paneuropejskiego Pomnika Ofiar Totalitaryzmu, który ma powstać w Brukseli.

- To idea kilkudziesięciu instytucji zajmujących się pamięcią w Europie. Chodzi o to, by w Brukseli w przestrzeni miejskiej zaprezentować niezwykle ważny monument. On będzie uzmysławiał dzisiejszym Europejczykom, że w naszej wspólnej tożsamości ważna jest pamięć o ofiarach reżimów. To także przestroga, by podjąć wspólnie refleksję nad mechanizmami reżimów totalitarnych. Myślę, że nasza dzisiejsza instalacja także wzbudziła refleksję. Przechodnie zatrzymywali się w drodze do swoich obowiązków, by ją oglądać. Widzieliśmy, że to działa – podsumowuje Marek Kosendiak.

Międzynarodowy konkurs na projekt Miejsca Pamięci został zainicjowany przez Platformę Europejskiej Pamięci i Sumienia pod patronatem Przewodniczącego Parlamentu Europejskiego. Wybrano projekt „An Echo in Time” autorstwa brytyjskiego architekta Tszwai So. Tszwai So miał wizję, że jest posłańcem ofiar, zbierając listy pisane przez ofiary do ich bliskich z całej Europy.

Miejsce Pamięci będzie widzialnym symbolem pamięci, a jednocześnie manifestacją prawdy o przeszłości oraz miejscem oddania hołdu i sprawiedliwości ofiarom. U podstaw projektu europejskiego leży przekonanie o potrzebie przezwyciężenia doświadczenia dwóch systemów totalitarnych, a Memoriał jest do tego drogą.

Ośrodek „Pamięć i Przyszłość” prowadzący Centrum Historii Zajezdnia jest członkiem Platformy Europejskiej Pamięci i Sumienia.