Leczenie otyłości na Dolnym Śląsku. Operacja bariatryczna to szansa na nowe życie

Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że z powodu otyłości i chorób z nią związanych rocznie na świecie notuje się około 2,5 miliona zgonów. Skuteczną metodą walki z otyłością jest leczenie chirurgiczne, które z roku na rok cieszy się coraz większą popularnością. Pozwala nie tylko wydłużyć życie pacjenta, ale także poprawić jakość tego życia. W 2018 roku placówki na Dolnym Śląsku wykonały 277 operacji bariatrycznych. W roku 2022 liczba sprawozdanych operacji wyniosła 550 (liczba nie zawiera pacjentów włączonych do programu KOS-BAR).

Operacja bariatryczna to chirurgiczne leczenie otyłości olbrzymiej. Narodowy Fundusz Zdrowia finansuje je, w ramach kontraktu chirurgii ogólnej, a także w ramach pilotażowego programu KOS-BAR. Zabieg można także wykonać prywatnie.

Metod chirurgicznego leczenia otyłości jest kilka, a większość z nich wykonywana jest w technice laparoskopowej. Jest to: zmniejszenie żołądka, czyli tzw. resekcja rękawowa, bypass żołądkowo-jelitowy, mini-bypass żołądkowo jelitowy, regulowana opaska żołądkowa, balon żołądkowy. Te metody wykorzystywane są m.in. przez lekarzy ze Specjalistycznego Centrum Medycznego w Polanicy-Zdroju, który chirurgią bariatryczną zajmuje się już od 11 lat.

- Statystyki mówią jasno, że pacjenci otyli żyją krócej, w gorszym komforcie i z dołączającymi się powikłaniami. Najbardziej ugruntowane efekty mają metody resekcyjne i są one uznane na całym świecie za "złoty standard". Operacją najczęściej wykonywaną w Polsce jest tzw. operacja rękawowa. Polega ona na zmniejszeniu żołądka i wyszczupla drogę pokarmową. Ważny przy tym jest także element hormonalny, gdyż wraz z częścią wyciętego żołądka eliminowane są te ośrodki, które regulują apetyt i uczucie głodu. Inną metodą, jest operacja tzw. wyłączenia żołądkowo-jelitowego. Nazywa się ona gastric-bypass i polega na skróceniu drogi pokarmowej poprzez połączenie zmniejszonego żołądka bezpośrednio z jelitem - wyjaśnia dr n. med. Stanisław Leśniak, ordynator Oddziału Chirurgii Ogólnej i Naczyniowej Specjalistycznego Centrum Medycznego w Polanicy-Zdroju.

Jedną z metod leczenia jest także balon, który zakładany jest w żołądku poprzez endoskop. Wypełniany jest on płynem w ilości 800 ml. Balon przebywa w żołądku około pół roku. Później trzeba go wyjąć i, jak podkreślają lekarze, dalsza część, czyli utrzymanie wagi, zależy już od motywacji pacjenta. Jeśli jej nie ma, powrót do nadwagi następuje bardzo szybko. Jak podkreśla ordynator Oddziału Chirurgii Ogólnej i Naczyniowej Specjalistycznego Centrum Medycznego w Polanicy-Zdroju, czasami ta metoda wykorzystywana jest przy przygotowaniu do operacji pacjentów bardzo otyłych. Wówczas balon pozwala na zmniejszenie wagi, a kolejno na przeprowadzenie operacji resekcyjnej.

W ramach działalności podstawowej, w Polanicy-Zdroju wykonuje się około 250 operacji bariatrycznych rocznie. Obecnie placówka przeprowadza także zabiegi w ramach pilotażowego programu KOS-BAR.

1 stycznia 2022 roku w Polsce rozpoczęto realizację pilotażowego programu KOS-BAR**, dotyczącego kompleksowej opieki specjalistycznej nad pacjentami leczonymi z powodu otyłości olbrzymiej. Do udziału w nim wytypowano 15 ośrodków z całej Polsce, które zapewniają opiekę na wszystkich etapach leczenia: od przygotowania, poprzez operację i roczne monitorowanie efektów leczenia. Wśród placówek, które realizują program, znalazły się także dwa ośrodki z Dolnego Śląska: szpital w Polanicy-Zdoju oraz Regionalne Centrum Zdrowia w Lubinie.

- W Polsce leczenie otyłości zaczęło się w ośrodkach chirurgii ogólnej. W związku z tym zaczęły pojawiać się perturbacje związane z pracą kontraktową, bo nas obowiązują limity związane z kontraktami z NFZ. Monity ze strony sekcji bariatrycznej i bariatrów polskich doprowadziły do tego, że w ministerstwie powołano grupę do opracowania programu realizującego chirurgiczne leczenie otyłości, ale z przygotowaniem do tego leczenia i obserwacją pooperacyjną. W programie KOS-BAR zawarte są zasady jak przygotować pacjenta, jakie musi mieć badania, konsultacje itd. Bierą w nich udział: psycholog, dietetyk, chirurg, anestezjolog i kardiolog. Okres przygotowawczy trwa zwykle trzy miesiące, a po tym czasie pacjent otrzymuje kwalifikacje do operacji. Po jej wykonaniu mamy obowiązek monitorować efekty leczenia przez rok - podkreśla dr n. med. Stanisław Leśniak.

- W grudniu 2021 roku do programu włączono 26 pacjentów. W całym 2022 z programu KOS-BAR skorzystało 315 osób — informuje Anna Szewczuk-Łebska, rzecznik prasowy Dolnośląskiego Oddziału Wojewódzkiego NFZ.

Do operacji kwalifikują się pacjenci z otyłością olbrzymią, u których wskaźnik masy ciała, czyliBMI jest większy niż 40 lub w niektórych przypadkach 35, i jeśli występują u niego także powikłania otyłości. Do powikłań związanych z tą chorobą należą m.in. cukrzyca, insulinooporność, nadciśnienie, bezdech senny, zaburzenia hormonalne czy zaburzenia rozrodcze.

- Wskaźnik BMI nie jest idealnym wyznacznikiem otyłości, ale jest najbardziej poręczny i używany jest do kwalifikacji. Zgodnie z wytycznymi do operacji kwalifikuje się osoba, której wskaźnik BMI przekracza 40. To jest chory, któremu trzeba pomóc, bo przy tym poziomie otyłości już jest o krok od pojawiających się powikłań. Jeśli jednak pacjent ma różnego rodzaju choroby współtowarzyszące takie jak: cukrzyca, nadciśnienie, bezdech senny to dopuszcza się przeprowadzenie operacji przy wskaźniku BMI 35 - wyjaśnia dr n. med. Stanisław Leśniak.

Przed operacją obowiązuje podstawowe skierowanie od lekarza rodzinnego lub lekarza specjalisty do oddziału chirurgii ogólnej. Pacjent skierowany do leczenia chirurgicznego otyłości zostaje wpisany w kolejkę na NFZ. Obecnie czeka się około dwóch lat, jednak z dnia na dzień zgłasza się coraz więcej pacjentów, w związku z czym czas oczekiwania na zabieg się wydłuża. Drugą opcją jest możliwość przeprowadzenia zabiegu w ramach programu KOS-BAR. Niektóre placówki mają już jednak wypełniony harmonogram operacji, a obecnie nie ma informacji czy projekt będzie kontynuowany.

Aby obliczyć wskaźnik masy ciała BMI (ang. Body Mass Index) należy swoją masę ciała w kilogramach podzielić przez wzrosliczony w metrach i podniesiony do kwadratu. Np. jeśli mamy 160 cm wzrostu, w metrach będziemy mieć 1,6. I tę wartość należy przemnożyć przez tę samą wartość (1,6 x 1,6 = 2,56).

Na tej podstawie możemy określić czy nasza waga jest prawidłowa, lub czy mamy niedowagę, nadwagę albo otyłość. Następujące BMI wskazuje:

• BMI <18,5 - niedowaga
• BMI 18,5 - 24,9 - waga optymalna
• BMI 25-29,9 - nadwaga
• BMI 30-34,5 - otyłość kl.I
• BMI 35- 39,9 - otyłość kl.II
• BMI >40 - otyłość kl.III

Operacja, w zależności od placówki, trwa ok.1-1,5 godz. Pacjent spędza w szpitalu zazwyczaj trzy dni. W związku z tym, iż w większości operacje przeprowadzane są techniką endoskopową, a więc mało inwazyjną, okres rekonwalescencji jest dość krótki. Należy jednak bezwzględnie stosować się do zaleceń lekarza.

- Pierwsze operacje trwały 3-godziny, teraz około godziny. To doskonale pokazuje jakiego doświadczenia nabrał zespół. Wszystko przeprowadzane jest bardzo sprawnie, co przekłada się m.in. na to, że pacjent już w dniu operacji wstaje, chodzi itd. - podkreśla dr Leśniak ze Specjalistycznego Centrum Medycznego w Polanicy-Zdroju.

Niestety nie. Po operacji wiele zależy już od samego pacjenta. W pierwszych dniach po zabiegu stosowana jest dieta płynna, kolejno półpłynna, papkowata, a dopiero później lekkostrawna. Po czasie można wprowadzić produkty stałe. Wszystkie zalecenia dotyczące diety, zmiany nawyków żywieniowych, odpowiedniej suplementacji oraz aktywności fizycznej.

- Leczenie operacyjne nie jest rozwiązaniem danym na całe życie. Pacjenci muszą być później zdyscyplinowani. My, przeprowadzając operację, pomagamy im, ale oni muszą chcieć to dalej utrzymać, m.in. kontrolując pokarmy, licząc kalorie, indeks glikemiczny. Muszą również kontrolować wydatek energetyczny. Dopiero wtedy to wszystko działa - zaznacza dr Leśniak.

Efekt widać już po miesiącu. Zmienia się waga, ale i sposób łaknienia oraz odżywiania się. Pacjent musi być jednak zdyscyplinowany, aby nie zniweczyć tego, co daje mu operacja.

Jak podkreślają specjaliści, otyłość może skrócić długość życia o ok. 8 do nawet 20 lat. Chirurgia bariatryczna daje więc chorym możliwość jego wydłużenia, a także w znaczący sposób poprawia jego jakość. O tym najlepiej świadczyć mogą informacje zwrotne od pacjentów, którzy poddali się operacji.

- Cieszymy się, że rośnie świadomość, że otyłość można leczyć. Przychodzą do nas całe rodziny, które chcą poddać się operacji. Później pacjenci wysyłają nam wiadomości i zdjęcia, dziękując nam za drugie życie - podsumowuje dr n. med. Stanisław Leśniak.