Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Jan Miodek: Exempla trahunt

Jan Miodek
Wierny łacińskiej sentencji verba docent, exempla trahunt - "słowa uczą, przykłady pociągają", postanowiłem się dziś posłużyć fragmentami fascynującej książki Csaby G. Kissa "Lekcja Europy Środkowej" (Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 2009), by stały się wzorem zachowań leksykalno-gramatycznych - bez względu na to, czy są one tłumaczeniami z języka węgierskiego, czy myślami prymarnie wyrażonymi przez autora po polsku.

Ileż to już razy np. zwracałem uwagę na zbyt częste posługiwanie się formami niesamowity, niesamowicie. Zamiast przywoływać zróżnicowane postacie - to była wyjątkowa okazja, to było niezwykłe zdarzenie, to jest szczególnie ważne, przeżyłem niepowtarzalne chwile, _rodacy z wyraźnym upodobaniem używają tylko natrętnych słów _niesamowity, niesamowicie, _czego efektem są połączenia jakże stylistycznie monotonne: _to była niesamowita okazja, to było niesamowite zdarzenie, to jest niesamowicie ważne, przeżyłem niesamowite chwile.

Nie odbierając nikomu prawa do posługiwania się określeniami niesamowity, niesamowicie, _przypominam, że kryją one w sobie - o czym informują leksykony - znaczeniowy element grozy, strachu, swoistej metafizyczności (_niesamowity wyraz twarzy, niesamowite oczy, niesamowity wzrok, niesamowity widok, niesamowity nastrój), nie powinniśmy więc nimi operować przy każdej nadarzającej się okazji.

W książce prof. Kissa czytamy: "Kalman Mikszath nadaje miastu niekiedy rys z lekka niesamowity", a po tym zdaniu następuje wyszczególnienie elementów racjonalnie uzasadniających ów "z lekka _niesamowity _rys": "Trzy tysiące górskich szczytów, tyle samo przepastnych kotlin, tuzin skał, okolica dzika, a klimat macoszy".

Za _niesamowitą _jest też zasadnie uznana w książce Kissa historia o pewnym handlarzu winem, bo oto "dwie nogi w czerwonych ciżmach bez tułowia i bez głowy biegną między Tokajem a Krakowem".

Kiedy jednak w takim czy innym fragmencie "Lekcji Europy Środkowej" nie ma tego typu kontekstu, autor nigdy nie przywołuje niesamowitości. _Napisze za to: "_Niezwykle _popularna była też w tym czasie na Węgrzech kultura polska". No właśnie: _niezwykle popularna , a nie niesamowicie popularna, jak powiedziałby pewnie co drugi rodak.

Z wielką gramatyczną satysfakcją powitałem też w pracy budapeszteńskiego uczonego zdania: "Odnośnie do _tego okresu zdani jesteśmy na domysły", "Opracowania na temat polskiej literatury czy historii, szczególnie _odnośnie do _wieku XX, charakteryzował dość jednostronny, marksistowski ogląd", "Nie miał żadnych iluzji _odnośnie do _tego, co przyniesie jego stronom rodzinnym agresja bolszewicka" - z poprawnymi, logicznymi syntagmami _odnośnie do okresu, odnośnie do wieku XX, odnośnie do tego. _Logicznymi, bo przecież także czasownik _odnosić się obligatoryjnie się łączy z przyimkiem do: "Odnosi się _to zarówno _do _pozycji książkowych, jak i _do _publikacji prasowych" - czytamy w tejże "Lekcji Europy Środkowej". Skoro zatem _odnosimy się do czegoś, to i wypowiadamy się _odnośnie do czegoś - _jak w książce Kissa, a nie _odnośnie czegoś, _jak chce coraz większa liczba użytkowników polszczyzny.

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na gazetawroclawska.pl Gazeta Wrocławska