550. rocznica urodzin Mikołaja Kopernika. We Wrocławiu znajdziemy ślady związane z astronomem i... jeden projekt, który przepadł

Tego Polaka chyba nie trzeba nikomu przedstawiać. Mikołaj Kopernik (1473-1543) to wybitny astronom, którego dzieło "O obrotach sfer niebieskich" ("De revolutionibus orbium coelestium") zrewolucjonizowało myślenie o naszym miejscu we wszechświecie i podejście do astronomii. Kopernik bowiem, jako pierwszy w Europie od czasów starożytnej Grecji, przedstawił heliocentryczny model Układu Słonecznego.

Jego teoria wpłynęła nie tylko na naukę o kosmosie, ale spowodowała zmianę światopoglądową, obyczajową oraz miała skutki polityczne, religijne i filozoficzne. Dzisiaj nazywamy to zjawisko przewrotem kopernikańskim. Tym samym,Kopernik stał się jednym z najwybitniejszych Polaków w historii.

Kiedy w 1543 roku wydrukowano po łacinie pierwsze wydanie "O obrotach sfer niebieskich", portugalczyk Fernão Mendes Pinto został pierwszym Europejczykiem, który dotarł do Japonii, angielski król Henryk VIII poślubił szóstą i zarazem ostatnią ze swoich żon Katarzynę Parr, a polski król Zygmunt II August pojął za żonę Elżbietę Habsburżankę.

Czy Mikołaj Kopernik był we Wrocławiu? Tego nie wiadomo. Nie mamy na to żadnych dowodów, choć snuje się przypuszczenia, że pomieszkiwał przy ul. Katedralnej na Ostrowie Tumskim.

Wiemy jednak z pewnością, że Kopernik przez 35 lat pełnił funkcję kanonika-scholastyka kapituły kolegiaty św. Krzyża (1503–1538), istniejącej do dziś. Jak mówią badacze, tę funkcję sprawował raczej na odległość. Był przede wszystkim kanonikiem katedralnej kapituły warmińskiej. Pracował przy katedrze we Fromborku. Choć przodkowie Kopernika pochodzą ze Śląska, o czym świadczą dokumenty. Co ciekawe, kilku Koperników śląskich o imieniu polskim Stanisław piastowało stanowiska przy kolegiacie św. Krzyża we Wrocławiu.

Luigi Napoleone Cittadella odnalazł w 1876 r. w Ferrarze dokument o promocji Kopernika na doktora prawa kanonicznego, w którym wypisany jest jako kanonik kapituły świętokrzyskiej wrocławskiej. Po II wojnie światowej dr Erice Rigoni odnalazła w Archiwum Państwowym w Padwie najwcześniejszy autograf Kopernika z 1503 r. U notariusza Stefana Venturato Kopernik urzędowo, w obecności dwóch świadków, wyznaczył pełnomocników swojej scholasterii wrocławskiej u Świętego Krzyża.

Jak wskazuje Stanisław Rospond, opisujący związki Kopernika z Wrocławiem, oba autografy astronoma i jeszcze inne wzmianki o jego kontaktach z Wrocławiem wskazują, że być może w przejeździe z Fromborka do Włoch zwiedził Wrocław, który wspomagał go w kosztownych studiach zagranicznych.

Nie wykluczone, że w jesieni 1501 r. przy drugiej podróży z Fromborka do Włoch odwiedził Wrocław, odbierając osobiście to beneficium. Była to przecież naturalna droga handlowa prowadząca z Prus Wschodnich poprzez Wrocław do Włoch. O żywych jego kontaktach z wrocławianami świadczą także wzmianki w korespondencji jego i przyjaciół.

We Wrocławiu znajdują się trzy egzemplarze pierwszego wydania wielkiego dzieła Kopernika "O obrotach sfer niebieskich". Dwa są w posiadaniu Biblioteki Uniwersytetu Wrocławskiego, jeden ma Zakład Narodowy im. Ossolińskich. (ZOBACZ JE NA ZDJĘCIACH W GALERII)

- Pierwsze wydanie wygląda bardzo skromnie. Nie ma kolorowych ilustracji, a papier jest nieco pożółkły. Gdyby nie było specjalnie wyeksponowane, można byłoby je pominąć pośród innych starodruków. Co ciekawe, ta książka zaczyna się zdaniem dopisanym bez wiedzy Kopernika. Że to, co prezentuje dzieło, jest jedynie przypuszczeniem. Wydawcy z Norymbergii obawiali się reakcji świata nauki i kościoła na zmianę modelu świata i woleli się zabezpieczyć - tłumaczy kierownik Oddziału Starych Druków Uniwersytetu Wrocławskiego Diana Codogni-Łańcucka.

Biblioteka Uniwersytecka posiada również dwie sztuki drugiego wydania "O obrotach sfer niebieskich". W Ossolineum są ich aż cztery. A co ciekawe, na Uniwersytecie Wrocławskim, na Wydziale Fizyki i Astronomii znajduje się jedyny w Polsce zakład heliofizyki.

• Najbardziej widocznym akcentem związanym z Kopernikiem w przestrzeni miejskiej jest pomnik astronoma przy ul. Piotra Skargi (naprzeciwko Wzgórza Partyzantów). Odsłonięty w 500. rocznicę urodzin Kopernika: "Wrocławianie Mikołajowi Kopernikowi 1473-1543". Pomnik odsłaniał śp. Mirosław Hermaszewski, jedyny Polak w kosmosie.
• Na Ostrowie Tumskim odnajdziemy tablicę, dokładnie na ścianie kościoła pw. Krzyża Świętego (kolegiata świętokrzyska).
• Park Mikołaja Kopernika - położony w centrum Wrocławia, w obrębie Starego Miasta, w rejonie ulicy Teatralnej i placu Teatralnego, po wewnętrznej stronie Fosy Miejskiej, wzdłuż której przebiega Promenada Staromiejska. Jego obecna nazwa obowiązuje od 1 stycznia 1994 roku.
• Młodzieżowy Dom Kultury im. Mikołaja Kopernika przy ul. Kołłątaja. Jest placówką samorządową, zajmującą się edukacją kulturalną dzieci i młodzieży, rozwijaniem zainteresowań i uzdolnień w dziedzinie wychowania estetycznego.
• Wrocławskie lotnisko nosi imię Mikołaja Kopernika. Wcześniej lotnisko nie miało oficjalnego patrona. Co ciekawe, trudno tam znaleźć akcent z astronomem. Pisaliśmy o tym tutaj:

Przed kilkunastoma laty urząd miasta Wrocławia zaplanował kamienną mozaikę objaśniającą układ heliocentryczny, przed kościołem Św. Krzyża na Ostrowie Tumskim. W ten sposób miasto miało uczcić pamięć Mikołaja Kopernika i pełnienia przez niego funkcji kanonika kapituły wrocławskiej.

Mozaika miała składać się z wielobarwnych płyt granitowych z elementami płaskorzeźbionymi i odlewami w brązie, ukazująca wizerunek Słońca i Ziemi podświetlanych nocną porą.

Opracowywano już dokumentację projektową wraz z kosztorysem. Następnie Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta miał ogłosić przetarg na realizację. Otwarcie całości planowano na lato 2014 roku. Sprawa jednak przepadła. Czemu? Pisaliśmy o tym tutaj: