Masz w domu elektrośmieci? Zobacz, jak się ich pozbyć!

O ile segregacja butelek plastikowych czy papierowych opakowań jest prosta i intuicyjna, elektrośmieci mogą sprawić nam nieco więcej zmartwień. Ten rodzaj odpadów wymaga bowiem specjalnego traktowania. Aby pozbyć się problemu, wielu z nas zostawia zużyty sprzęt elektroniczny lub elektryczny w domu. To poważny błąd, gdyż zepsute i stare urządzenia są niebezpieczne dla środowiska naturalnego i naszego zdrowia. Jeśli nie wiesz, jak prawidłowo pozbyć się elektrośmieci, przedstawiamy kilka użytecznych wskazówek.

Określenie elektrośmieci odnosi się do wszystkich urządzeń elektronicznych i elektrycznych, zasilanych na prąd lub na baterie. Mogą to być stare telefony, laptopy, sprzęt AGD, lokówka czy toster, czyli wszystko to, co działa na baterie lub prąd, ale z jakiegoś względu już nam nie służy lub jest uszkodzone. – Choć nazwa sugeruje coś innego, elektryczne śmieci niekoniecznie znajdują się na wysypiskach. Aż 20 mln sztuk elektroodpadów zalega w polskich domach, będąc poważnym zagrożeniem dla środowiska naturalnego i zdrowia publicznego – przyznaje Karolina Wrońska z MB Recycling, firmy zajmującej się utylizacją i recyklingiem sprzętu elektronicznego i elektrycznego.

Elektryczne śmieci, zgodnie z prawem, dzielimy na sześć kategorii, którymi są:

• sprzęt działający na zasadzie wymiany temperatury (pompy ciepła, lodówki, chłodziarki);
• ekrany, monitory i sprzęt zawierający ekrany o powierzchni większej niż 100 mm2 (również laptopy czy cyfrowe ramki do zdjęć);
• lampy (od świetlówek po lampki biurkowe czy kinkiety);
• sprzęty wielkogabarytowe, których wymiary zewnętrzne przekraczają 50 cm (pralki, zmywarki, płyty indukcyjne, panele fotowoltaiczne);
• sprzęty małogabarytowe o wymiarach zewnętrznych mniejszych niż 50 cm (kuchenki mikrofalowe, głośniki, odkurzacze, żelazka);
• małogabarytowy sprzęt informatyczny i telekomunikacyjny o wymiarach zewnętrznych nieprzekraczających 50 cm (telefony, tablety, drukarki, routery).

Jak widać, elektrośmieci są bardzo zróżnicowaną grupą odpadów, a narzucona prawnie kategoryzacja pomaga w ich prawidłowej utylizacji i recyclingu. W przypadku wątpliwości, czy dane urządzenie klasyfikuje się jako ZSEE (Zużyty Sprzęt Elektryczny i Elektroniczny), należy sprawdzić znajdujący się na nim symbol informacyjny. – Symbol przekreślonego śmietnika oznacza, że urządzenia nie wolno wyrzucić do zwykłych odpadów komunalnych ani składować w domu – podkreśla Karolina Wrońska z MB Recycling.

Kluczowym problemem elektrośmieci jest to, że zawierają liczne substancje szkodliwe zarówno dla środowiska, jak i dla zdrowia ludzi oraz zwierząt. Gdy urządzenie jest uszkodzone lub bardzo stare, te niebezpieczne toksyny mogą przeniknąć do gleby i wód gruntowych.

– W urządzeniach elektrycznych i elektronicznych często obecne są liczne substancje i metale ciężkie, które przy nadmiernym stężeniu lub długotrwałej ekspozycji na nie mogą powodować poważne problemy zdrowotne, w tym uszkodzenia mózgu, układu nerwowego, a nawet prowadzić do chorób nowotworowych – przyznaje ekspertka MB Recycling. – Do tych „cichych zabójców” zaliczamy m.in. rtęć, którą znajdziemy na przykład w energooszczędnych świetlówkach, stosowany w klimatyzatorach i lodówkach freon czy wykorzystywany w szkle kineskopowym ołów.

Dlatego – zdaniem ekspertki – bezwzględną zasadą w odniesieniu do elektrośmieci jest zakaz ich wyrzucania do zwykłych śmietników czy przechowywania przez lata w domu. Za wyrzucenie śmieci do kontenera na opady komunalne, a także za pozostawienie urządzenia przy śmietniku lub w innym miejscu niedozwolonym grozi kara pieniężna w wysokości do 5 tys. złotych. Wysokość mandatu może być różna w zależności od konkretnej sytuacji i stopnia naruszenia przepisów.

– Niewielkie elektroodpady, jak baterie, ładowarki czy telefony bardzo łatwo wrzucić do kosza na śmieci. Wiele osób myśli, że tak małe urządzenia nie są niebezpieczne. Tymczasem nawet jeden telefon komórkowy może zanieczyścić jeden metr sześcienny gleby. Sumarycznie, w skali globalnej, takimi działaniami doprowadzamy do ekologicznej katastrofy – dodaje Wrońska.

Nie ma jednej odpowiedzi na to pytanie. Rozmiar, materiał, z którego wykonano urządzenie, oraz jego stan mają wpływ na to, gdzie powinno ono trafić. Oto kilka wskazówek, jak efektywnie i odpowiedzialnie pozbyć się różnego rodzaju elektrośmieci.

1. PSZOK, czyli Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych
   W każdym mieście czy gminie można znaleźć przynajmniej jeden taki punkt. Do PSZOK można przekazywać odpady problemowe i niebezpieczne, których umieszczanie w tradycyjnych pojemnikach na śmieci jest zabronione i podlega wysokim karom finansowym. Jest to nie tylko zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, ale też odpady budowlane czy inne śmieci wielkogabarytowe. Zanim jednak zawieziemy elektrośmieci do wybranego Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych, należy upewnić się, czy punkt ten nie posiada określonych ograniczeń. – Może się zdarzyć, że niektóre z punktów nie przyjmują odpadów o dużych gabarytach lub tych, które zawierają specyficzne substancje, z którymi nie są w stanie sobie później poradzić – radzi ekspertka z firmy MB Recycling.

2. Odbiór elektrośmieci bezpośrednio z domu
   Co jednak zrobić, gdy nie możemy przewieźć elektrośmieci do PSZOK lub potrzebujemy bardziej fachowego wsparcia? W Polsce jest wiele firm, które specjalizują się w utylizacji i recyklingu elektrośmieci. Niektóre z nich chętnie przyjadą i odbiorą stary telewizor lub pralkę. Taką usługę świadczy na przykład MB Recycling.

   Jak zapewnia Karolina Wrońska, MB Recycling oferuje bezpłatnie odbiór wielkogabarytowych elektrycznych śmieci z domu lub firmy. Mogą to być na przykład kuchenki, zmywarki, lodówki, telewizory lub monitory. Aby skorzystać z tej możliwości, wystarczy wypełnić w formularz zamówienia odbioru lub zgłosić chęć oddania tego typu odpadów, dzwoniąc na infolinię pod numer 572 102 102.

3. Elektromarket lub przy zakupie nowego sprzętu
   O tej opcji warto pamiętać, gdyż nie wszyscy sprzedawcy – zarówno po stronie dużych sieci RTV/AGD, jak i mniejszych sklepów – aktywnie informują klientów o możliwości darmowego oddania elektrośmieci. I tak duże elektromarkety (powierzchnia powyżej 400 m2) mają obowiązek przyjęcia każdego zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego o wymiarach do 25 cm. Elektroodpady możemy oddać również przy zakupie nowego urządzenia tego samego typu – w tym przypadku nie ogranicza nas ani wielkość sklepu, ani wielkość samego sprzętu.

4. Czerwony pojemnik

   – Czerwony pojemnik na elektryczne odpady to rozwiązanie typu „smart” firmy MB Recycling, które przyczynia się do ochrony środowiska, zwiększenia bezpieczeństwa i promowania recyklingu – wyjaśnia Karolina Wrońska.

   Pojemniki znajdują się w ponad 160 miejscowościach w całej Polsce, a ta liczba cały czas rośnie, dzięki zaangażowaniu władz samorządowych i samych mieszkańców. We Wrocławiu udało się uruchomić 41 takich punktów zbiórki elektrośmieci. Aby znaleźć najbardziej dogodną lokalizację, należy skorzystać z internetowej mapy pojemników.

   Do czerwonych pojemników firmy MB Recycling można oddać małe elektroodpady, o maksymalnych wymiarach 40x50x20 cm. W ten sposób możemy bezpiecznie pozbyć się zużytych telefonów, laptopów, suszarek, tosterów czy aparatów fotograficznych. Elektryczne śmieci należy wrzucić bezpośrednio do środka. Nie wolno zostawiać ich obok. – Jeżeli urządzenie nie mieści się do czerwonego pojemnika na elektroodpady, należy skorzystać z innej możliwości przekazania elektrośmieci do utylizacji – zaznacza ekspertka.

Wszelki sprzęt, który zostaje zebrany w punktach zbiórki lub sklepach, kierowany jest do specjalistycznych zakładów przetwarzania. Jest to istotne nie tylko, ze względu na niebezpieczne substancje, które znajdują się w elektroodpadach, ale także z uwagi na cenne substancje i pierwiastki, które możemy z nich odzyskać.

Z elektrośmieci można odzyskać na przykład:

• aluminium,
• miedź,
• tworzywa sztuczne,
• metale żelazne i nieżelazne,
• złoto, srebro czy pallad.

– Znaczenie recyklingu odpadów elektrycznych wykracza poza ochronę środowiska. Proces ten umożliwia odzysk wartościowych materiałów, które mogą być ponownie wykorzystane, przyczyniając się do dużych oszczędności ekonomicznych. To też często surowce, których złoża są ograniczone, a wydobycie kosztowne – wyjaśnia Karolina Wrońska.

Niestety, spora część elektrośmieci nie dociera do specjalistycznych zakładów przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Oszacowano, że rezygnacja z recyklingu mogła przyczynić się do strat w światowej gospodarce sięgających nawet 57 miliardów dolarów, i to w ciągu zaledwie jednego roku. Zgodnie z najnowszym raportem Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, w Polsce udaje się utylizować około 60% elektroodpadów wprowadzanych na rynek. Dlatego niezwykle istotne jest, by traktować elektrośmieci odpowiedzialnie, zaczynając od zmiany własnych nawyków.