A znaczyła owa _stroża _tyle, co "straż, czuwanie, strzeżenie" ("Położył jeśm strożą ustom mojim" - czytamy np. w XIV-wiecznym Psałterzu floriańskim, "Jest strożą myśli" - we fragmencie kazania z tegoż stulecia), "opieka" ("I przyjął ją Jan święty w strożą swoję i w pospolstwo swego zboża" - Sprawa chędoga o męce Pana Chrystusowej z r. 1544), "schowek" ("Położyli Jeruzalem w jabłeczną strożą" - Psałterz puławski z końca XV lub pocz. XVI w.).
Obok _stroży _funkcjonowało w dawnej polszczyźnie słowo _strożny _oznaczające "stróża, wartownika", także "pilnującego, czyhającego" ("Syn Secheniasow, strożny brony od wschodu słońca" - Biblia królowej Zofii z r. 1455).
W ostatnim cytacie mamy jakże pouczającą zbitkę wyrazową: strożny brony. _Pouczającą, bo oba jej człony uległy wpływowi czeszczyzny i tak jak pod jej wpływem _brona - _kontynuant prasłowiańskiej _borny - _przekształciła się w postacie _brana, brama (druga - dziś wyłączna) - tak i stroża, strożny _zmieniły się w _straż _i wywiedzione z niej derywaty _strażnik, strażak, strażnica. _Pierwotne "o" zachowało się w szeregach _broń, bronić, obrona, obronny _oraz _stróż, stróżować, stróżówka (w tym drugim ciągu długo wymawiane "o" zlało się w wymowie z "u"; pisownia przez "o z kreską" informuje o prymarnej jakości tego dźwięku).
Czy jakieś inne słowa zmieniły swój kształt pod wpływem czeszczyzny? - Ależ tak, można kilka z nich przywołać! Bohemizmem (Bohemia _to łac. nazwa Czech) jest np. _Władysław, który najpierw był u nas Włodzisławem, czego śladem są takie nazwy miejscowe od tego imienia utworzone, jak Wodzisław (Śląski), z "ł" opuszczonym w obawie przed gwarową wymową "łoko", "łobroz", "łokno" - oko, obraz, okno,i Włocławek - najpierw _Włodzisław, _apotem Włodźsław, Włocsław, Włocław _i ostatecznie _Włocław + ek.
Z wyrazów pospolitych wymieńmy rzeczownik serce _i przymiotnik _wesoły. _Pierwszy z nich to było najpierw _sirdce, _drugi - miał postać _wiesioły. _Prymarne _sirdce _uprościło się na _sirce, _potem zmieniło się w _sierce (tak jak słowa typu śmirć, wirzba, wirzch, cirpieć, pastyrz, pęchyrz _zmieniły się na _śmierć, wierzba, wierzch, cierpieć, pasterz, pęcherz), a pod wpływem języka sąsiadów z południa - ostatecznie w serce _z twardym "s". Śladem dawnego "d" i miękkiego "ś" są takie formy, jak _osierdzie _czy _serdeczny. _Identycznie na skutek oddziaływania czeszczyzny brzmienie _wiesioły _zmieniło się na _wesoły (wiesiele _to dzisiejsze _wesele), a na zasadzie fonetycznej skamieliny trwa w polszczyźnie postać wiesiołek - _nazwa rośliny zielnej; olejek z jej nasion stosowany jest w lecznictwie i do wyrobu kosmetyków (mam też paru znajomych o nazwisku _Wiesiołek).
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
