Czy Śnieżka była kiedyś wulkanem? Geologia Dolnego Śląska zachwyca. Zapraszamy do Krainy Wygasłych Wulkanów

Kraina Wygasłych Wulkanów na Dolnym Śląsku to fascynujący obszar geologiczny, który zachwyca zarówno naukowców, jak i miłośników przyrody i znajduje się na terenie 14 gmin. Jest to obszar powierzchni ok. 1300 km2, który był aktywny w erze wulkanicznej, a teraz nie wykazuje żadnej aktywności. Jest to więc rodzaj geologicznej pamiątki po dawnych erupcjach wulkanicznych. Te z kolei w ciekawy sposób ukształtowały teren w Górach Kaczawskich i na Pogórzu Kaczawskim. Geopark Krainy Wygasłych Wulkanów, który został utworzony, żeby chronić wyjątkowe dziedzictwo geologiczne został 27 marca 2024 roku oficjalnie wpisany na listę Światowej Sieci Geoparków UNESCO.

Setki tysięcy lat temu, w epoce, gdy wulkany "tętniły życiem", ich szczyty musiały być dwukrotnie wyższe. Dziś Ostrzyca Proboszowicka, czyli komin wulkaniczny, wznosi się ledwie na wysokość 501 m n.p.m., jednak jej stożkowaty kształt sprawia, że wspinaczka na nią może stać się dla niektórych prawdziwym wyzwaniem. Na dole znajduje się rozległy parking, wiata oraz miejsce na ognisko, a wejście na sam szczyt nie powinno zająć więcej niż 30 minut. Po drodze naszą uwagę powinny zwrócić gołoborza bazaltowe (rumowiska skalne) i las lipowy. Z punktu widokowego, umieszczonego na szczycie rozciąga się malownicza panorama na okolicę.

Grodziec z zamkiem Grodziec to kolejna pozostałość po aktywności wulkanów. Późnogotycki zamek został wybudowany na nefelinitach, które powstały ponad 30 milionów lat temu i leży na wysokości 389 m n.p.m. Dawniej mieścił się tu gród Bobrzan, a pierwszym właścicielem zamku był książę Bolesław I Wysoki. W trakcie wojny trzydziestoletniej fragmenty warowni spłonęły, ale udało się je odbudować. Kolejny pożar wybuchł już w latach 50. XX wieku. Dziś na zamku odbywają się turnieje rycerskie, a on sam jest oddany do użytku turystów.

Cennik 2024 i godziny otwarcia

• Cena biletu normalnego: 28,00 zł
• Cena biletu ulgowego (młodzież ucząca się, emeryci, renciści): 23,00 zł

Bilet pozwala zwiedzać górną część zamku, m.in. sale zamkowe, chodniki wartownicze i dziedziniec.

Organy Wielisławskie leżą w malowniczym miejscu nad rzeką Kaczą, a w przeszłości stanowiły teren wydobycia kamienia. Te skały wulkaniczne są bogate w krzemionkę i mają swój niepowtarzalny urok. Dawne wyrobisko odsłania riolity, które przypominają wyglądem organy. Słupy mają średnicę od 20 do 30 cm. Przy wejściu znajduje się duży bezpłatny parking oraz wiata z ławeczką, przy której można odpocząć, rozkoszując się dobrą pogodą.

Na szczycie góry Wielisławka przed wiekami znajdował się średniowieczny zamek, ale uległ zniszczeniu w XV wieku. Od XVI wieku Wielisławkę eksploatowali górnicy, o czym świadczą pozostałości po dawnych szybach i sztolniach. Najdłuższa z nich - Jaskinia Wielisławska ma długość 100 metrów.

Rekultywacja Wilczej Góry (Wilkołak o wysokości 367 m n.p.m. ) - kolejnego wzniesienia z wulkanicznym rodowodem - trwała przez ostatnie dwa lata i została zakończona zgodnie z planem, obejmując powierzchnię 30,5 ha. Na terenie poeksplotacyjnym wykonano szereg działań, takich jak instalacja elementów małej architektury, budowa ścieżek pieszych i rowerowych oraz ścianki do graffiti. Część obszaru została zagospodarowana na potrzeby organizacji różnego rodzaju imprez plenerowych i wyposażona w altanę, stoliki z ławkami oraz miejsce do rozpalenia ogniska.

Rezerwat Wilcza Góra w Wilkowie, będący terenem dawnego zakładu wydobywczego bazaltu, stał się nową atrakcją turystyczną gminy Złotoryja. Zrekultywowany obszar został dostosowany do potrzeb turystów, oferując im spektakularne punkty widokowe, ścieżki, tablice z historią miejsca oraz autentyczne schrony, które służyły pracownikom kopalni podczas wystrzałów. Dzięki tym działaniom teren ten z pewnością stanie się popularnym celem wycieczek dla mieszkańców regionu.

Na dole znajduje się bezpłatny parking, a wejście na szczyt nie powinno zająć więcej niż 30 minut.

Wzgórze Rataj i Organy Myśliborskie leżą na terenie Parku Krajobrazowego “Chełmy”, na wysokości 350 m n.p.m. We wschodniej części Pogórza Kaczawskiego znajdziemy jedno z najciekawszych zjawisk geologicznych w okolicy. Odsłonięcie pokazuje, w jaki sposób przed milionami lat zastygała lawa w kominie wulkanicznym.

Na szczycie Rataja stał w średniowieczu zamek, po którym dziś nie ma już praktycznie żadnego śladu. Zachował się jedynie fragment bazaltowego muru.

Radogost znajduje się na wysokości 398 m n.p.m., a na jego szczycie znajdziemy wieżę widokową, która została wzniesiona w 1893 r. Budowla liczy 22 metry wysokości, a z jej szczytu można podziwiać panoramę Wzgórz Strzegomskich, Równiny Jaworskiej, wschodniej części Gór Kaczawskich oraz Pogórza Kaczawskiego. Podobnie jak Organy Myśliborskie, znajduje się w obrębie Parku Krajobrazowego "Chełmy".

Wzgórze Radogost zbudowane jest z zieleńców, które tworzą w okolicy również luźne skupiska. Najpopularniejszym jest Grota Pustelnika.

Samotna Czartowska Skała leży na wysokości 463 m n.p.m. i jest kominem wulkanicznym bez stożka, który przez miliony lat uległ erozji. Wzniesienie jest zbudowane z bazaltu, a na jego szczycie nie ma drzew, co sprawia, że to jeden z najlepszych punktów widokowych w okolicy. Wejście na szczyt zajmuje około 10 minut, a dookoła znajdują się tablice informacyjne oraz miejsce na odpoczynek.

Lubrza znajduje się na wysokości 666 m n.p.m, a na jej stokach są porozrzucane skały wulkaniczne, tzw. trachity, które powstały jeszcze w paleozoiku. Karczmisko jest jedną z formacji, która efektownie wyróżnia się wśród pozostałych. Wejście nie powinno zająć nam dłużej niż 20 minut, a przy drodze (przy zjeździe na Mysłów) można zaparkować auto.

Zamek Świny leży na wulkanicznym wzgórzu niedaleko Bolkowa, a jego początki sięgają wczesnego średniowiecza i pełnił rolę kasztelanii, a później przeszedł we władanie rodu rycerskiego Świnków. Zamek nie ucierpiał w trakcie wojny trzydziestoletniej ani wcześniejszych wojen husyckich. W trakcie II wojny światowej mieścił się tu magazyn części do samolotów, a po jej zakończeniu przeszedł w ręce państwa. Dziś stanowi własność prywatną i jest jednym z najstarszych na Szlaku Zamków Piastowskich.

Cennik 2024

• Bilet normalny: 16,00 zł
• Bilet ulgowy: 12,00 zł
• Bilet grupowy (min. 10 osób): 12,00 zł
• Dzieci do lat 4 – bezpłatnie

Okole jest jednym z najwyższych szczytów Gór Kaczawskich i znajduje się na wysokości 714 m n.p.m. Zbudowane z zieleńców wzniesienie gwarantuje niesamowite widoki na otaczające Pogórze Kaczawskie. Na jego szczycie znajdują się rozmaite formacje skalne i punkt widokowy, wybudowany jeszcze przed II wojną światową. Wejście zajmie nam około 45 minut, a na miejscu znajduje się bezpłatny parking.

Istnieje wiele obiegowych opinii o wulkanicznym pochodzeniu Śnieżki. Ich powtarzaniu sprzyja charakterystyczny wygląd najwyższego szczytu polskich Karkonoszy, ale to mit. Śnieżka zbudowana jest z granitu i powstała w tym samym czasie, kiedy tworzyły się Alpy. Na szczycie przez większość roku panują bardzo surowe warunki klimatyczne - niskie temperatury, porywiste wiatry, a także mgła, która nie znika przez 300 dni w roku.

Na szczycie Śnieżki znajduje się obserwatorium meteorologiczne (drugie w Polsce) oraz kaplica św. Wawrzyńca, ufundowana przez Krzysztofa Leopolda Schaffgotscha. To tu 10 sierpnia na coroczną mszę ściągają tłumnie turyści, a dzień jest uznawany za święto ludzi gór oraz przewodników górskich.

Ślęża, podobnie jak Śnieżka, nie jest dawnym wulkanem, choć zbudowana jest ze skał magmowych. To najwyższy punkt Masywu Ślęży, który stanowi niezwykłe miejsce z uwagi na swoje unikatowe położenie na płaskim Przedgórzu Sudeckim. Jej historia jest bogata i pełna tajemnic. Niektórzy badacze widzą tu ślady kultu solarnego pradawnych plemion, a inni wskazują na związki z bytnością Celtów i Słowian. Chrystianizacja góry rozpoczęła się już w średniowieczu, choć kościół na jej szczycie powstał znacznie później. Wcześniej znajdował się tu zamek książęcy, który runął w wyniku potężnej burzy.

Na szczycie Ślęży na początku XX wieku znajdowały się dwa schroniska i letnia restauracja, których ślady można jeszcze zobaczyć na starych zdjęciach. Nowe schronisko, obecnie Dom Turysty "Na Ślęży" im. Romana Zmorskiego, otwarto w 1908 roku.