Wrocławski instytut Łukasiewicz – PORT w walce z koronawirusem

Łukasiewicz – PORT to nowopowstały instytut badawczy działający na Kampusie Pracze. Jest jednym z wiodących instytutów ogólnopolskiej Sieci Badawczej Łukasiewicz, skupiającej ponad 30 jednostek z całego kraju i stanowiącej trzecią pod względem wielkości sieć badawczą w Europie. Mimo zabytkowej siedziby, należy do najlepiej wyposażonych jednostek naukowo-badawczych w kraju. Historyczne mury mieszczą w sobie ponad 8,5 tysiąca metrów kwadratowych powierzchni laboratoriów, w których do dyspozycji naukowców oddano najwyższej klasy nowoczesną aparaturę.

Jednym z najistotniejszych wyzwań stojących dzisiaj przed całym światem jest opanowanie rozprzestrzeniania się koronawirusa. Łukasiewicz – PORT aktywnie angażuje się w ten proces. W rekordowo krótkim czasie, bo już na początku pandemii COVID-19, uruchomiono tu laboratorium diagnostyczne, w którym prowadzone są testy molekularne na obecność wirusa SARS-CoV-2 w badanym materiale. Zostało ono wpisane na listę Ministerstwa Zdrowia i znacząco wspomogło Wojewódzką Stację Sanitarno-Epidemiologiczną we Wrocławiu oraz inne jednostki publiczne. Łukasiewicz – PORT prowadzi również dwa punkty testów drive-thru, z których mogą korzystać m.in. osoby prywatne i firmy. Pierwszy z nich funkcjonuje na terenie Kampusu Pracze, drugi – na wrocławskim lotnisku. Od stycznia tego roku w instytucie działa także punkt szczepień przeciw COVID-19.

"Na co dzień prowadzimy badania naukowe z zakresu zaawansowanej biotechnologii, a nasz ośrodek dysponuje nowoczesnym sprzętem i infrastrukturą niezbędną do wysokospecjalistycznej diagnostyki laboratoryjnej. Mamy również odpowiednio doświadczoną i przeszkoloną kadrę. Dzięki temu – gdy pojawiła się pilna potrzeba – mogliśmy błyskawicznie zareagować i włączyć się do walki z pandemią" – wyjaśnia dr Andrzej Dybczyński, dyrektor Łuksiewicz – PORT Polskiego Ośrodka Rozwoju Technologii.

Aby minimalizować negatywne skutki pandemii, eksperci z wrocławskiego instytutu działają również na arenie międzynarodowej – wspólnie z naukowcami ze Słowacji (Słowacki Uniwersytet Techniczny i Uniwersytet Komeńskiego) poszukują narzędzi do skutecznego monitorowania i zmniejszania ryzyka rozprzestrzeniania się koronawirusa.

Eksperci nie pozostawiają złudzeń – w nadchodzących latach pandemie i epidemie będą powracać. Z myślą o tym we Wrocławiu powołano Centrum Diagnostyki Populacyjnej. Będzie to pierwszy tego rodzaju ośrodek w Polsce mający umożliwić podjęcie natychmiastowych działań w sytuacji zagrożenia epidemiologicznego, m.in. poprzez zapewnienie szybkiej i masowej diagnostyki. Ma także przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa biomedycznego społeczeństwa oraz uniezależnić Polskę od łańcuchów dostaw i dostępności preparatów sprowadzanych z zagranicy.

"Doświadczenia zebrane przez Łukasiewicz – PORT podczas walki z pandemią koronawirusa zaowocowały pomysłem utworzenia we Wrocławiu Centrum Diagnostyki Populacyjnej" – mówi Andrzej Dybczyński. – "Łączy ono trzy aspekty: kompetencje naszego zespołu, nowoczesne wyposażenie instytutu oraz zdolności masowej diagnostyki kryzysowej. Nasze zasoby infrastrukturalne uzupełni dodatkowo superlaboratorium, które umożliwi prowadzenie badań nad groźnymi patogenami" – dodaje.

Laboratorium w standardzie BSL-3 będzie pierwszą w zachodniej Polsce i jedną z zaledwie kilku w całym kraju tego typu jednostek. Symbol BSL-3 odnosi się do trzeciej – w czterostopniowej skali – klasy bezpieczeństwa biologicznego oznaczającej możliwość pracy z drobnoustrojami różnych grup ryzyka, np. SARS, AH1N1, SARS-CoV-2. Tak nowoczesne zaplecze pozwoli na opracowywanie testów, terapii czy środków antybakteryjnych i antywirusowych. Drugim obszarem działalności Centrum Diagnostyki Populacyjnej będą badania dotyczące chorób cywilizacyjnych, takich jak choroby układu krążenia, nowotwory, cukrzyca czy otyłość.

Pandemia COVID-19 zdominowała w ostatnim czasie świat medycyny i biotechnologii, nie oznacza to jednak zarzucenia badań w innych istotnych dziedzinach. A do tych bez wątpienia należy onkologia. Z uwagi na jej społeczne znaczenie i skalę problemu, stała się ona przedmiotem pionierskiego programu naukowego, jakim jest Wirtualny Instytut Badawczy (WIB). Łukasiewicz – PORT pełni w nim rolę Podmiotu Zarządzającego, który koordynuje realizację całego przedsięwzięcia.

WIB został powołany w celu finansowania badań w dziedzinie biotechnologii medycznej – onkologii. Na ten cel polski rząd przeznaczył 450 mln złotych z Funduszu Polskiej Nauki. Kwota ta zostanie podzielona pomiędzy maksymalnie 10 zespołów badawczych, wyłonionych w toku otwartego konkursu ofert. Właśnie zakończył się nabór wniosków. Teraz projekty oceni międzynarodowe grono ekspertów, wybierając te, które wyróżniają się największym potencjałem komercjalizacyjnym i społeczno-gospodarczym.

"Pionierski charakter WIB polega m.in. na zupełnie nowym podejściu do realizacji programów naukowo-badawczych. Zamiast inwestować w infrastrukturę laboratoryjną, którą w Polsce dysponujemy, stawia na ludzi" – mówi Paweł Kurant, dyrektor programu Wirtualny Instytut Badawczy. – "WIB to nie miejsce, tylko zespoły naukowców z różnych jednostek badawczych w Polsce, skupione wokół wspólnego celu – wypracowania nowych produktów i technologii, które mogą zostać wprowadzone na rynek i realnie wpłynąć na rozwój polskiej i światowej onkologii" – wyjaśnia.

Badania z zakresu biotechnologii to niezwykle ważny, ale nie jedyny obszar aktywności Łukasiewicz – PORT. W jego murach tętni życie naukowe, a prace badawcze, poza Centrum Nauk o Życiu i Biotechnologii, prowadzone są także w Centrum Inżynierii Materiałowej. W laboratoriach wrocławskiego instytutu powstają mn.in. powłoki superhydrofobowe oraz farby termochromowe, dzięki którym konsumenci dowiedzą się, czy mrożone produkty były przechowywane we właściwych warunkach, prowadzone są też prace nad zastosowaniem syntetycznych polimerów i materiałami luminescencyjnymi.

"W naszym instytucie naukowcy pracują w międzynarodowych zespołach, poszukując unikatowych rozwiązań. Mogą przy tym liczyć na wsparcie wybitnych ekspertów, takich jak prof. Shūji Nakamura, laureat Nagrody Nobla z fizyki w 2014 r., twórca tzw. niebieskiego lasera wykorzystywanego m.in. w Blu-ray i HD DVD. To sprawia, że PORT przyciąga do Wrocławia najzdolniejszych, nie tylko polskich, badaczy, a ich starania naukowe przekładają się na konkretne rozwiązania" - mówi Andrzej Dybczyński. - "Jednym z kluczowych celów Łukasiewicz – PORT jest inspirowanie i wspieranie współpracy nauki z przemysłem i biznesem. Realizowane tu badania mają na celu opracowywanie produktów i technologii o dużym potencjale komercjalizacyjnym, czyli takich, które mogą trafić na rynek, przyczyniając się do rozwoju i wzrostu konkurencyjności polskiej gospodarki."

***

Dr Andrzej Dybczyński, dyrektor Łukasiewicz – PORT Polskiego Ośrodka Rozwoju Technologii: "Mądrze. Naukowcom musimy dawać wolność twórczego poszukiwania, aby mieli możliwość stawiania i sprawdzania swoich hipotez badawczych. Ale ta wolność nie może oznaczać braku odpowiedzialności lub zgody na niską jakość badań. Biznesowi należy stwarzać możliwość korzystania z tych osiągnięć. Biotechnolog nie musi wiedzieć, na czym polega trzecia runda finansowania startupu, ale ten sam naukowiec musi rozumieć, czy większe szanse w rozwoju określonych terapii dają badania przeciwciał monoklonalnych czy poliklonalnych. Naszą rolą jako PORT jest zrozumienie i tłumaczenie tych dwóch języków - nauki i biznesu – partnerom z obu światów. Efektem takiego porozumienia jest przełożenie osiągnięć naukowych na pole przemysłu, medycyny etc., a to zawsze będzie oznaczało realny zysk dla społeczeństwa."

"Działamy we Wrocławiu, ale wykorzystujemy najlepsze światowe wzorce. Na co dzień łączymy mechanizmy funkcjonowania czołowych jednostek naukowych oraz elastycznych podmiotów ze świata gospodarki. Stawiamy na synergię nauki i biznesu, pamiętając przy tym o potrzebach ludzi. Potwierdzeniem skuteczności tej strategii jest współpraca z prestiżowymi partnerami i instytucjami. Dość powiedzieć, że w 2019 roku wygraliśmy kontrakt na usługi badawcze dla LG Electronics, o który konkurowało kilkanaście innych ośrodków, także z zagranicy. Współpracujemy z międzynarodowymi korporacjami, takimi jak Roche, Pfizer, Amgen, ale wspieramy również polskie firmy i start-upy, m.in. XTPL czy SensDx. Ciągle jednak uważamy, że jesteśmy na samym początku długiej drogi prowadzącej do budowy instytutu badawczego na naprawdę światowym poziomie."