Demoralizacja nieletnich (2)

W poprzednim tygodniu pisałem o postępowaniu w sprawach nieletnich. Należy jednak przyjrzeć się decyzjom, jakie może podjąć sąd rodzinny w przypadku stwierdzenia demoralizacji nieletniego. Sąd rodzinny może zastosować środki wychowawcze, wśród których wyróżnia się: upomnienie, zobowiązanie do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się w stan odurzenia, ustanowienie nadzoru odpowiedzialnego rodziców lub opiekuna, ustanowienie nadzoru organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania - udzielających poręczenia za nieletniego, zastosowanie nadzoru kuratora, skierowanie do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją, orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów, orzeczenie przepadku rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego, orzeczenie umieszczenia w młodzieżowym ośrodku wychowawczym albo w rodzinie zastępczej zawodowej, która ukończyła szkolenie przygotowujące do sprawowania opieki nad nieletnim, orzeczenie umieszczenia w zakładzie poprawczym, zastosowanie innych środków zastrzeżonych w ustawie do właściwości sądu rodzinnego, jak również zastosowanie środków przewidzianych w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, z wyłączeniem umieszczenia w rodzinie zastępczej spokrewnionej, rodzinie zastępczej niezawodowej, rodzinnym domu dziecka, placówce wsparcia dziennego, placówce opiekuńczo-wychowawczej i regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej.

STRONA INTERNETOWA ADWOKATA KAMILA GROSSA

Sąd rodzinny może również zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy warunków wychowawczych, bytowych lub zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza, poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną poradnią specjalistyczną, zakładem pracy, w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub zakładem leczniczym, zobowiązać rodziców lub opiekuna do naprawienia w całości lub w części szkody wyrządzonej przez nieletniego, zwrócić się do właściwych instytucji państwowych lub społecznych oraz jednostek samorządowych o udzielenie niezbędnej pomocy w poprawie warunków wychowawczych, bytowych lub zdrowotnych nieletniego. Sąd jest również władny nałożyć na rodziców lub opiekuna karę pieniężną, jeżeli rodzice lub opiekun nieletniego uchylają się od wykonania obowiązków nałożonych na nich przez sąd rodzinny. Karę pieniężną w wymierza się w wysokości od 50 do 1500 złotych. Jeżeli doszło do nałożenia przez sąd kary pieniężnej, należy pamiętać, że nie jest to sytuacja bez wyjścia. Istnieje bowiem możliwość jej uchylenia. Sąd uchyli karę pieniężną, jeżeli osoba ukarana w ciągu 14 dni usprawiedliwi swoje zachowanie lub przystąpi do wykonywania nałożonych obowiązków. Postanowienie sądu w przedmiocie wymierzenia kary pieniężnej powinno być wydane po wysłuchaniu osoby, której ma ono dotyczyć, chyba że nie stawi się ona bez usprawiedliwienia na wezwanie sądu.

Najsurowszym środkiem wychowawczym jest umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym. Może do tego dojść, jeżeli nieletni dopuścił się czynu karalnego. Decyzję w tym zakresie wydaje sąd rodzinny. Za umieszczeniem w zakładzie poprawczym musi przemawiać wysoki stopień demoralizacji nieletniego oraz okoliczności i charakter czynu, zwłaszcza gdy inne środki wychowawcze okazały się nieskuteczne lub nie rokują resocjalizacji. Sąd Najwyższy wskazał, że na celowość umieszczenia nieletniego w zakładzie poprawczym wskazuje nie tylko wysoki stopień społecznego niebezpieczeństwa czynu, głęboka demoralizacja nieletniego i względy prewencji ogólnej, ale również potrzeba skutecznego wdrożenia nieletniemu szacunku do prawa i zasad współżycia społecznego, a ponadto szacunku dla nauki i pracy oraz potrzeby nauczenia go zawodu. Jest to konieczne zwłaszcza wówczas, gdy oskarżony nieletni na skutek rozbicia rodziny lub demoralizacji rodziców, ma ograniczone możliwości reedukacyjne i zdobycia zawodu w warunkach wolnościowych (wyrok SN z dnia 21 czerwca 1979 r., I KR 133/79). Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2001 r. w sprawie zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich zakłady dzielą się na: resocjalizacyjne (otwarte, półotwarte, zamknięte, o wzmożonym nadzorze wychowawczym), resocjalizacyjno-rewalidacyjne, oraz resocjalizacyjno-terapeutyczne. Nieletniego kieruje się i przenosi do odpowiedniego zakładu, po zasięgnięciu opinii zespołu specjalistów, w skład którego wchodzą w szczególności pedagog i psycholog. Zgodnie z rozporządzeniem nieletniego należy skierować do zakładu położonego najbliżej miejsca stałego zamieszkania, chyba że ze względów wychowawczych lub organizacyjnych jest to niemożliwe.

W przypadku uznania przez sąd rodzinny, że zasadnym jest umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym, można wnioskować o warunkowe zawieszenie takiego postanowienia. W tym celu należy wykazać, że właściwości i warunki osobiste oraz środowiskowe sprawcy, jak również okoliczności i charakter jego czynu uzasadniają przypuszczenie, że pomimo niewykonania środka poprawczego cele wychowawcze zostaną osiągnięte. Warunkowe zawieszenie może zostać orzeczone na okres próby, który wynosi od roku do lat 3. Jednakże jeżeli w okresie próby zachowanie nieletniego wskazuje na dalszą demoralizację albo jeżeli nieletni uchyla się od wykonywania nałożonych na niego obowiązków lub od nadzoru, sąd rodzinny może odwołać warunkowe zawieszenie i zarządzić umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym. Jeżeli w okresie próby i w ciągu dalszych 3 miesięcy odwołanie warunkowego zawieszenia nie nastąpiło, orzeczenie o umieszczeniu w zakładzie poprawczym z mocy prawa uważa się za niebyłe.

Środki, które może zastosować sąd rodzinny w przypadku stwierdzenia demoralizacji nieletniego są więc daleko idące. Określone konsekwencje finansowe mogą ponieść również rodzice nieletniego lub jego opiekun. Najmniej uciążliwym środkiem wychowawczym jest upomnienie, a najbardziej dotkliwym umieszczenie w zakładzie poprawczym. W przypadku wszczęcia postępowania przez sąd rodzinny niezwykle ważnym jest dobra znajomość procedur postępowania w sprawach demoralizacji nieletnich i umiejętne korzystanie z instytucji w nich zawartych. W sytuacji podbramkowej, kiedy nieletniemu grozi umieszczenie w zakładzie poprawczym należy wnioskować o warunkowe zawieszenie umieszczenia go w takim zakładzie. Wniosek taki musi być odpowiednio umotywowany, udokumentowany i poparty określonymi okolicznościami. Na tym etapie warto skorzystać z profesjonalnej pomocy adwokata lub radcy prawnego, który zajmuje się sprawami z zakresu demoralizacji nieletnich. Pomoże on odpowiednio sformułować wnioski i twierdzenia, pokieruje procesowymi działaniami nieletniego i fachowo oceni szanse ich powodzenia.