Z mózgiem jak z rozrusznikiem - rozmowa po śmierci młodego Kamila

W ciągu ostatnich dni głośno było o przypadku 17-latka z Wrocławia, u którego lekarze stwierdzili śmierć mózgu. Matka jednak nie wierzyła, chciała walczyć o jego życie, mając nadzieję, że uda się je uratować...
Nie znam stanu klinicznego pacjenta. Nie mogę z kilku ogólnych informacji podawanych w mediach powiedzieć czegoś więcej o jego rokowaniach. Jedno za to wiem na pewno - ostatnia zawsze umiera nadzieja.

Klinika Budzik znana jest z kilku spektakularnych wybudzeń pacjentów ze śpiączki, to jednak nie to samo, co śmierć mózgu. Czy wtedy można pacjenta uratować?
Do nas trafiają pacjenci w śpiączce, a nie w przypadku śmierci mózgu, po okresie pobytu na oddziałach intensywnej opieki medycznej, kiedy wszystkie parametry życiowe są w normie. Nasi podopieczni są w stanie poważnych zaburzeń świadomości. Zapewniamy im kompleksową opiekę medyczną i wielozmysłową stymulację, chcąc pobudzić działanie mózgu. Mamy do dyspozycji zespół specjalistów, stymulację wzroku, słuchu, EEG biofeedback, refleksoterapię, terapię czaszkowo-mózgową, metody fizykalne, w tym hydroterapię ineurologoterapię, kończąc na opiece psychologa nad dziećmi i ich opiekunami.

Jednak większość z nas nie wie, czy i jaka jest różnica między śpiączką a śmiercią mózgową.
Bo w tych przypadkach bardzo często występują te same objawy. Lekarze muszą ocenić różne formy aktywności. W obu tych stanach nie ma świadomości, mogą także występować odruchy rdzenia.

Przy okazji 17-latka z Wrocławia rozpoczęła się ponownie dyskusja o przeszczepach. Niektórzy twierdzą, że lekarze nie chcą walczyć o życie pacjenta, kiedy szanse na przeżycie są nikłe, bo wolą pobrać od niego organy.
To stwierdzenie jest bardzo kategoryczne i trudno mi z tym dyskutować. My, lekarze, zgodnie z przysięgą Hipokratesa zobowiązani jesteśmy zawsze walczyć o życie i dobro pacjenta. Myślę, że to również sprawa sumienia. To bardzo trudny problem i nie chciałabym nigdy być na miejscu osób orzekających o śmierci mózgu. Tak naprawdę niewiele wiemy, pomimo tylu badań i wysiłków naukowych o funkcjach mózgu. Nie potrafimy dokładnie ocenić stanu przytomności, świadomości. Nasze metody są niedoskonałe, a mózg po urazie może znajdować się w stanie dezorganizacji - nazywamy to czasem szokiem mózgowym i trudno powiedzieć, czy się "podniesie". Są przypadki, że pomimo orzekania pacjent się wybudził. I właśnie to rodzi wątpliwości.

CZYTAJ TEŻ: Siedemnastoletni Kamil nie żyje. W nocy jego serce przestało bić

Miała Pani taki przypadek?
Tak, kilka lat temu. To była dziewczynka, miała może 10 lat. Lekarze nie dawali jej szans na przeżycie. Miała rozpoznanie śmierci pnia mózgu, potem zamazane pisakiem. Teraz to zdrowa dziewczyna, która studiuje. Trudno niektórym w to uwierzyć, ale taka jest prawda. Nigdy nie będziemy mieli pewności - takie decyzje są niezwykle trudne i cieszę się, że nie musiałam o tym nigdy decydować. Czy w takich przypadkach możemy mówić o cudzie, ingerencji Boga? Nie wiem. Jeżeli jednak zdarzają się takie sytuacje, to można mieć wątpliwości. Na wiele pytań nie znamy jeszcze odpowiedzi.

Co jest najważniejsze w walce o wybudzenie pacjenta?
Walka z urazem wtórnym mózgu, zapobieganie powikłaniom, ich wczesne rozpoznanie, bo to wszystko odsuwa neuropla-styczność, czyli zdolność tkanki nerwowej do tworzenia nowych połączeń. W czasie, kiedy organizm walczy z infekcją i powikłaniami, procesy neuroplastyczności są hamowane. Staramy się bombardować mózg różnymi bodźcami, które mają za zadanie pobudzić twór siatkowaty. Wszystko po to, żeby wywołać jakąkolwiek odpowiedź. Przy bodźcach liczymy na to, że tak jak w samochodzie, przy uszkodzonym rozruszniku, kręcimy, kręcimy i czekamy, aż w końcu zaskoczy.

DALSZY CIĄG NA DRUGIEJ STRONIE - ZOBACZ

Wiele osób w ciężkich przypadkach nie widzi już nadziei. Pacjenci w śpiączce nazywani są często roślinami, bo nikt nie wierzy w ich powrót do normalnego życia.
Bardzo nie lubię tego określenia, ale czasami stan świadomości pacjenta nie poprawia się. Zresztą, tak jak powiedziałam, trudno ocenić, co pacjent odczuwa. Rzadko, ale pojawiają się stany minimalnej świadomości. Musimy jednak pamiętać, że w takich przypadkach ciągle mamy do czynienia z człowiekiem i tak go powinniśmy trak-tować. Mimo że ma ograniczoną świadomość.

Medycy zaznaczają, że świat idzie do przodu, ale w takich sytuacjach, jak u 17-latka z Wrocławia, są bezsilni. Naprawdę nie można nic zrobić?
Trudno mi ocenić, jak było w przypadku tego pacjenta, ale to prawda: jesteśmy bezsilni, bo nie mamy urządzeń do dokładnej oceny. Możemy zgodnie z zaleceniami wykonać testy, musimy do tego stwierdzić masywne uszkodzenie mózgu w badaniach obrazowych. Trwają natomiast dyskusje nad definicją śmierci mózgu i nie dla wszystkich jest ona jednoznaczna. Biorąc pod uwagę wiele kontrowersji, pewne jest, że temat będzie do nas powracał.

Głośno było w ostatnim czasie o słowach prof. Talara, który stwierdził, że śmierć mózgu nie istnieje, więc lekarze pobierają organy od żywych osób. Nie zgodziła się z nim znaczna większość środowiska lekarskiego. A co Pani sądzi o tych słowach?
Z różnych powodów nie chciałabym wypowiadać się na ten temat...

A może to obowiązujące przepisy, które precyzują, w jakich przypadkach należy stwierdzić śmierć mózgu, wiążą ręce lekarzom?
Przepisy pozwalają nam podejmować decyzje, które są naprawdę bardzo trudne i obciążające. Nie wyobrażam sobie, żeby takie decyzje nie były podparte wytycznymi. Ważne jest, by postępowanie w każdym przypadku było takie samo i żeby nie było rozbieżności. W przeciwnym wypadku doprowadziłoby to do zamieszania, szeregu nieporozumień czy spraw sądowych. Wiele już powiedziałam na temat niejednoznaczności, więc bez ścisłych przepisów nie można byłoby podjąć decyzji wcale, bo każda mogłaby zostać podważona. Są wyznaczone kryteria śmierci mózgu, są przepisy prawne mówiące o jej orzekaniu, ale pamiętajmy, że to tylko prawo i stworzyli je ludzie.

Jak kwestie wybudzenia ze śpiączki czy leczenie pacjentów, takich jak 17-latek z Wrocławia, rozwiązuje się w innych krajach europejskich?
To przedmiot dyskusji w wielu krajach. Pojawiły się już rozwiązania takie jak w Polsce. W każdym kraju muszą być ośrodki wyspecjalizowane, które przejmują pacjentów z oddziałów intensywnej terapii i prowadzą terapię wybudzeniową. W Stanach Zjednoczonych jest stowarzyszenie zajmujące się propagowaniem wiedzy o terapii wybudzeniowej. U nas powstał już pierwszy wzorcowy ośrodek dla dzieci - Budzik w Warszawie. Wiem, że są plany stworzenia takiego ośrodka dla dorosłych. Jest to, jak widać, bardzo pilne i konieczne. Mam nadzieję, że w końcu uda się zrealizować te zamierzenia.

Być może niepogodzenie się niektórych pacjentów z diagnozą to efekt braku zaufania do lekarzy i polskiej służby zdrowia?
Nie sądzę. Mamy do czynienia w takich przypadkach z sytuacją krytyczną - młody, zdrowy człowiek ulega wypadkowi. Trafia do szpitala i nagle jego bliscy słyszą, że już nic nie można zrobić, nie ma żadnej nadziei. Trudno w to uwierzyć. Zawsze myśli się, że to jeszcze nie koniec, że przecież trzeba próbować, walczyć. Orzekanie w takich sytuacjach jest niezwykle trudne, dlatego powstały przepisy, żeby wątpliwości można było zredukować to minimum. Na szczęście do mnie trafiają pacjenci, którzy mają jeszcze szanse. W klinice Budzik dajemy naszym podopiecznym nadzieję. Walczymy o ich życie i zdrowie. Walczymy o każdego pacjenta. Do tej pory nie musiałam być w sytuacji, w której decyduje się o życiu i śmierci. Lekarze są jednak obarczeni taką odpowiedzialnością i to się nie zmieni - bez względu na zaufanie pacjentów.

Rozmawiała: Malwina Gadawa