Twoje dziecko spędza cały dzień z nosem w telefonie komórkowym? Czy to już uzależnienie? Jak je rozpoznać i leczyć?

Kiedy zaczyna się uzależnienie od telefonu komórkowego? Czy liczy się ilość czasu spędzonego ze smartfonem w ręku? Sięganie po niego bez przerwy? Czy obie rzeczy?

Joanna Małecka: Internet w tej chwili jest nieodłącznym elementem w naszym życiu,myślę, że jest nie tylko pomocny, ale potrzebny. W obecnych czasach służy nam prawie do wszystkiego. Korzystając ze smartfonów i nowych technologii łączymy się ze światem, monitorujemy aktywności, doświadczamy rozrywki czy robimy zakupy. Problem pojawia się, gdy w wyniku korzystania z telefonów, a więc również w dostępie do gier, internetu, czy aplikacji społecznych człowiek zaczyna niezdrowo funkcjonować i ten sposób użytkowania przynosi mu po prostu szkody w wielu obszarach życia. Zaburzone prawidłowe funkcjonowanie nie jest jeszcze objawem uzależnienia- choć wyraźnym sygnałem, że należałoby podjąć działania odwracające negatywne skutki. Mowa tutaj nie tylko o zaburzeniu "prawdziwych" relacji, problemów ze zdrowiem somatycznym (problemy z kręgosłupem, otyłość), ale także problemach w obszarach emocjonalnych. Długie korzystanie ze smartfonów wcale nie musi oznaczać uzależnienia, a przecież to jest podstawowy objaw, na który reagują najbliżsi. Pamiętać należy, że za ekranem, telefonem młodzież chowa się w wyniku wielu zaburzeń m.in depresji, zaburzeń lękowych czy po prostu w konsekwencji deficytów umiejętności społecznych. Właśnie dlatego diagnoza uzależnienia jest zabiegiem szerokim i uwzględniającym całościową sytuację pacjenta.[/cyt]

Na jakie symptomy rodzice powinni zwrócić uwagę? Czy tłumaczenia "taki jest współczesny świat" są do przyjęcia?

Tłumaczenie "taki jest świat" nie powinno przysłaniać czujności opiekunów. Objawami, które na pewno winny być konsultowane ze specjalistami są wyraźnie długie seanse przed smartfonem, trwające po kilka godzin, często bez przerw, wyraźne sposoby reagowania frustracją, także agresją w momencie przerywania dziecku w użytkowaniu urządzenia, korzystanie z urządzeniem w porze nocnej zamiast snu oraz problemy ze wstawaniem (senność) i funkcjonowaniem na drugi dzień. Uzależnienie powoduje wyraźne konsekwencje w życiu szkolnym dziecka, w jego unikającym często sposobie funkcjonowania w rodzinie czy grupie rówieśniczej, objawia się bagatelizowaniem obowiązków czy do smartfona. Im większe cierpienie, tym większa potrzeba reakcji i pomocy dla takiego dziecka.

Jak wpływa na dziecko uzależnienie od smartfona?

Uzależnienie powoduje zmiany na wielu poziomach także strukturalnych mózgu. Im młodsza osoba, tym większe zagrożenie dla jej elastycznie i intensywnie rozwijającego się mózgu. Poziomy te obejmują, chociażby sferę emocjonalną, bardzo mocno wpływającą na patomechanizmy uzależnienia. Dziecko uzależnione od smartfona będzie doświadczało wielu deficytów w zakresie kontaktów z ludźmi, światem, samoregulacji, przeżywania i wyrażania emocji oraz kontroli zachowań.

Jak zareagować wcześniej, by korzystanie ze smartfona nie przerodziło się w uzależnienie? Chowanie telefonu to jest dobry sposób?

Chowanie telefonu nigdy nie będzie dobrym wyjściem. Młody człowiek powinien mieć jasno wyznaczone granice i zasady dotyczące użytkowania telefonu. Polecam zapoznać się z nowo powstałą kampanią "Pierwsze kroki w cyberświecie”, bo zaczynać trzeba od najmłodszych lat dziecka! Warto zwrócić uwagę nie tylko na uzależnienie jako coś zagrażającego, ale innego typu niebezpieczne dla dziecka treści, które są dostępne w Internecie czy grach dostępnych na telefon (przemoc, seks itd.) Pamiętajmy, że na uzależnienia wpływa bardzo wiele czynników i cenniejsze, będzie chronienie dziecka, dbając o jego potrzeby emocjonalne, wzmacniając w dziecku poczucia własnej wartości, kompetencje społeczne i umiejętność organizacji czasu wolnego. Im zdrowsze relacje rodzica z dzieckiem i ludźmi wokół, relacje pełne uwagi, emocjonalności, tym mniejsza tendencja do szukania "wypełniaczy różnych potrzeb" w świecie wirtualnym.

Gdzie może w Jeleniej Górze i innych dolnośląskich miastach się zgłosić zaniepokojony opiekun młodego człowieka, podejrzewający, że jest on już uzależniony od smartfona?

Jeśli występują trudności na tym tle, warto się skonsultować z pedagogiem szkolnym, psychologiem, czy właśnie terapeutą uzależnień. Specjaliści terapii pracują w poradniach ambulatoryjnych lecznictwa uzależnień.

Czy jest terapia grupowa, czy indywidualna? Czy jest odpłatna?
Terapia w miejscach, które mają podpisaną umowę z NFZ, jest bezpłatna. Ja jestem specjalistką, która jest orędowniczką terapii grupowej i indywidualnej prowadzonej równolegle, aczkolwiek aktualnie w Poradni MSWiA nie mamy grupy terapeutycznej, pracujemy nad tym, żeby ją wznowić. Warto zaznaczyć, że terapia jest już umówieniem się na jakąś formę pracy z pacjentem, zależnie od jego sytuacji zdrowotnej, życiowej, natomiast pierwsze konsultacje często mogą ujawnić czy uzależnienie -choroba faktycznie jest, czy może jednak podłożem problemowego użytkowania jest innego rodzaju zaburzenie, albo trudność dziecka.

Czy uzależnienie od gier komputerowych, to samo co uzależnienie od smartfona?

Nie jest to, to samo. Z perspektywy pacjenta czy jego rodziny nie ma wielkiego znaczenia, w jaki sposób nazewniczy zakwalifikujemy daną czynność i do jakiej grupy ją przypiszemy w klasyfikacji chorób. Znacząca jest rola danej czynności wykonywanej nałogowo oraz to jak będzie przebiegał proces leczenia.

Po pandemii koronawirusa, internet stał się dla wielu młodych ludzi jedynym oknem na świat. Czy obserwujecie wzrost osób uzależnionych od internetu i telefonu komórkowego? Czy łączy się to z pandemią?

Myślę, że pandemia mocno koreluje ze wzrostem zgłoszeń w ogóle w opiece psychicznej i uzależnieniach, ponieważ ujawniło się dużo zaburzeń psychicznych. Izolacja, ograniczenia, czas wolny i dostęp do nowych technologii stworzył przestrzeń na rozwój uzależnień lub zintensyfikowanie objawów u osób już uzależnionych. Należy jednak pamiętać, że nie każde przesiadywanie przed ekranem, ucieczka w świat wirtualny kończy się uzależnieniem lub jest objawem uzależnienia, Nie pokuszę się o przedstawianie danych statystycznych, ponieważ jest jeszcze mało szeroko zakrojonych i opracowanych badań w tym zakresie. Pamiętać też należy, że uzależnienia rozwijają się często przez wiele miesięcy, więc u osób, które nadmiarowo zaczęły korzystać z internetu, telefonów, gier w okresie pandemii prawdopodobnie do leczenia w związku z nasileniem objawów zgłoszą się w przyszłości.