Śladem uchodźców...

Brač chorwacka górzysta wyspa przybrzeżna na Adriatyku, należąca do środkowej Dalmacji. Mieszkańcy - prócz produkcji wina, które nadal można kupić bezpośrednio od gospodarzy zajmują się także uprawą oliwek, winorośl, tytoniu i smakowitych owoców jak mandarynki, granaty, wiśnie, czy kiwi. Kredowo-wapienne podłoże wyspy sprzyjało rozwojowi przemysłu kamieniarskiego wiec od dawna w tamtejszych kamieniołomach wydobywa się biały brački marmur. Doskonały materiał umożliwił tworzenie wielu doskonałych budowli, od czasów dawnych - pałac Dioklecjana w Splicie, od czasów renesansowych i barokowych - fragmenty Bazyliki św. Piotra i Pawła, czy współczesnych - kamień wykorzystano przy budowie Białego Domu w Waszyngtonie oraz Parlamentu w Budapeszcie. W kamieniołomach pod Śkripom czy przy Pučiśćach, kształciły się całe dynastie kamieniarzy i słynnych rzeźbiarzy.

Program naszej wizyty na jednej z większych chorwackich wysp i mieście Supetar znajdującym się na północnym wybrzeżu tej dalmatyńskiej(dalmackiej) wyspy to odwiedziny polskiego centrum nurkowego Fun Dive Club. Podejmują nas gościną a nurkowania organizują w oparciu o własne łodzie. Wieczorem zagryzając słynnym bračkim serem wyśmienite o jaskrawym złoto-żółtym kolorze wino Pošip, szef Bazy Maciej Bąk opowiada o swojej przygodzie z Supetarem. Miasto usytuowane na północnej stronie wyspy Brač, w zatoce Św. Petra, od której otrzymało nazwę jest miejscem dla osób, potrafiących docenić bogate dziedzictwo kulturowe i piękno natury. Urocze otoczenie naturalne, liczne plaże w zatokach, jak również programy rozrywkowe oraz możliwości dla sportu i rekreacji dopełniają oblicze miasta. Baza Fun Dive Club znajdująca się na terenie WATERMAN SVPETRVS RESORT HOTEL**** oferuje nurkowania zapoznawcze, rekreacyjne, techniczne i szkolenia nurkowe na wszystkie stopnie zaawansowania (NAUI i PADI) oraz kursy instruktorskie NAUI.

Nurek w miejscu przy bazie nurkowej naprzeciw słynnej z dobrej kuchni restauracji Punta. Idealne miejsce na ćwiczenia czy nurkowanie sprawdzajcie. Skok z betonowego mola prosto do lazurowej wody. Czas na oswojenie, przyzwyczajenie oraz wykonanie czy próby wykonania ćwiczeń kursu Deep Diver w tym ‘strzelanie’ boi. Jest ok, ale cześć ćwiczeń trzeba będzie powtórzyć podczas podobnego kolejnego nurkowania w dniu dzisiejszym. Ćwiczenia przebiegają szybko czas na wycieczkę podwodna. Nurkowanie odbywamy przy ciekawych formacjach skalnych co oferuje możliwość zobaczenia wielu przedstawicieli fauny i flory. Tym razem na koniec nurkowania zaszczyca nas poruszający się w litoralnej strefie roślinności, rodzaj morskich ryb z rodziny igliczniowatych Sea Horse (Hippocampus).

Popularnie zwane są pławikonikami lub konikami morskimi. Mimo, że są mistrzami kamuflażu, tym razem mamy okazje na spokojną obserwację. Kształtem przedniej części ciała przypominają figurkę konika szachowego. Ogon, chociaż pozbawiony płetwy ogonowej jest ruchliwy i czepny. Z płetw posiada tylko piersiowe i grzbietową. Aby jak najbardziej upodobnić się do otoczenia potrafią one zmieniać nie tylko kolor, ale również kształt swoich narośli i wypustek. Ponieważ najlepszym dla koników morskich sposobem, aby samemu nie zostać zjedzonym oraz być najedzonym (są drapieżnikami) jest siedzenie w bezruchu i czekanie, ich oczy poruszają się niezależnie, umożliwiając dokładną obserwację otoczenia.

Po godzinie płynięcia w kierunku południowym docieramy do miejsca zwanego Kobila Rat. Planowane nurkowanie dryftowe odbywa się w spokojnej bez prądowej wodzie. Nad nami cała masa małych rybek, pod nami w kolorze od czarnego, przez niebieski, zielony, czerwony, pomarańczowy do żółtego o kształtach workowatych, maczugowatych, rurkowatych, lejkowatych, talerzowatych i innych wielokomórkowe zwierzęta bezkręgowe, występują od wczesnego kambru do dnia dzisiejszego - Porifera Spongiaria o polskiej nazwie Gąbka. W stadium dorosłym prowadzą osiadły tryb życia, przez co wyglądem, bardziej przypominają rośliny niż zwierzęta.

Ciało gąbek składa się z dwóch warstw komórek. Cała powierzchnia boczna woreczka posiada liczne kanały - pory, przez które woda wchodzi do wnętrza a następnie jest wyrzucana przez narząd zwany osculum. Drugie zanurzenie to nurkowanie wrakowe na pozostałościach rybackiego kutra przeznaczonego do połowu kalmarów. Romantyczna historia wraku całkowicie nie prawdziwa przedstawiona jednak w uroczy, ekspresyjny sposób przez przewodnika z Bazy.

Popołudniowy posiłek przy orzeźwiająco wijącym lekkim wietrze to sałatka z ośmiornicy podana w wyśmienity sposób w pobliskiej konobie. Pogoda nas rozpieszcza. Temperatury i wiatr idealnie zrównoważone. Brač znajduje się w strefie klimatu śródziemnomorskiego z wszystkimi jego zaletami i charakteryzuje go wiele dni zupełnie bezchmurnego nieba w roku. Dopełnieniem jest wiejący od rana maestral - łagodny i przyjemny wiatr północno-zachodni charakterystyczny dla lata, a w godzinach wieczorowych przyjemny wiatr z bračkich wzgórz – burin. Burin wieje z kierunku północnego lub północno-wschodniego w nocy, najsilniejszy jest przed wschodem słońca, po czym szybko ustaje. Ominęły nas mniej przyjemne wiatry jugo czy bura. To woda i wiatr jest przyczyną procesów rozpuszczania skał i powstawania bajkowych widoków. A wśród zjawiskowych fenomenów krasowych zaobserwować możemy jak miejscowa fauna zaadoptowała się to tych przepięknych jednak trudnych do funkcjonowania warunków. Ze zwierząt domowych, to koza będąca znakiem wyspy już od prahistorii, podobnie jak i owca jest zwierzęciem wszechobecnym. Ze ssaków, który żyją dziko w przyrodzie, znakiem charakterystycznym Braču jest przemykające wśród gałęzi zwinne, nieco mniejsze od wiewiórki zwierzę o polskiej nazwie popielica (glis). Podobna do wielkiej myszy, ale w szarawym futerku i pięknym puszystym futrzanym ogonie.

Jako uzupełnienie umiejętności nurkowych oraz doświadczenia nowej nurkowej przygody w czasie pobytu prowadzimy szkolenie z zakresu specjalizacji FFM – maski pełno twarzowej. Do niedawna FFM były domeną komercyjnych i wojskowych nurków, którzy wykorzystywali zdolność do zapewnienia dodatkowej ochrony termicznej, zawsze zapewniając dostęp do powietrza, gdy nurek traci przytomność, a także, co oczywiste, możliwość komunikacji miedzy nurkami i / lub powierzchnią. Nasze maski opracowane specjalnie dla nurka rekreacyjnego zapewniają szereg funkcji ułatwiające używanie przez nurów rekreacyjnych ich przygody i zabawy. Maska jest podobna pod względem konstrukcji i głównych elementów do innych tego typu masek, ale posiada także dodatkowy port do umożliwienia podłączenia alternatywnego źródła powietrza. Maska posiada również zamocowane moduły komunikacyjne, co umożliwia rozmowę. Kolejną zauważalną cechą maski jest to, że posiada zawór „świeżego” powietrza, tak, że nurek będąc na powierzchni może oddychać powietrzem otoczenia bez zdejmowania maski z twarzy. Uzupełnieniem wyposażenia jest idealny też do podróży lekki suchy skafander Waterproof D9x, z systemem teleskopowym skafandra umożliwiają nurkowi dopasowanie skafandra do swoich potrzeb. Idealnym uzupełnieniem jest wygodny plastikowy zamek z przodu który pozwala na samodzielne jego ubranie. Kolejny raz kierunek północno zachodni by po około 1.5 godziny płynięcia dotrzeć do Jaskini Lucice. To miejsce nurkowe zaliczane do 10 najlepszych nurkowisk Dalmacji.

Zgodnie z wytycznymi nurkowania w grocie czy jaskini tak jak nurkowania nocą powinny odbywać się z użyciem przynajmniej jednej latarki podstawowej, jednej lampy zapasowej i światła chemicznej na jednego nurka. Mimo nie spełniania tych warunków w naszych latarkach pojawiają się zjawiskowe widoki. Obszerna komnata o średnicy około 40 metrów, do której wpływa się na głębokości zaledwie 3-5 metrów, ma w przekroju poprzecznym kształt dzwonu i opada do głębokości maksymalnej 39 metrów. O tym, że tysiące lat temu jaskinia była ponad poziomem wody, świadczą zwisające z sufitu i ścian jaskini stalaktyty. Miejsce absolutnie niezwykłe, majestatyczne, pociągające i piękne zarazem. Przystanek bezpieczeństwa, już o opuszczeniu jaskini, na dnie skalistym o głębokości od 2-3m do około 10m urozmaicają nam piękne ubarwione, o ciele czerwone i żółtym oraz głowie czarnej o wielkość od 4-8cm ryby rodzaju Ślizg Trójpłewnik Skoczek (Trypterigion tripteronotus). Spotykamy je leżące na dnie, jakby zmęczone, a może zwyczajnie leniwe.

Nocne nurkowanie zawsze niesie przygodę i nowe wrażenia. Miejsce niepozorne (PuntaBeach) jednak z fascynująca niespodzianką w postaci Sea Slugs (łac. Nudibranchia). Ślimaki nagoskrzelne z cechą je wyróżniającą, oprócz braku muszli, budową skrzeli w postaci rozmaicie ukształtowanych wyrostków po grzbietowej stronie ciała opanowały wszystkie rodzaje środowiska morskiego. Występują zarówno w obszarze piaszczystych płycizn, wśród przybrzeżnych skał jak i w mulistym dnie, w ciemności na głębokościach przekraczających 1000 metrów. My spotykamy je podczas ich posiłku ze zjadanych stułbiopłapów z rodzaju Millepora i sąsiadujących ukwiałów. Rozmiar dorosłych osobników zwykle nie jest większy niż kilka centymetrów. Ich kolory jednak przyciągają uwagę nie tylko fotografów.

Centrum miasta stanowi targ i plac wokół portu promowego i promenada nadmorska (Porat) z kawiarniami i restauracjami regionalnymi. Do najważniejszych obiektów Supetaru należą:
• kościół Wniebowzięcia NMP z XVIII wieku,
• secesyjne, okazałe mauzoleum rodziny Petrinović otoczone również secesyjnymi nagrobkami, częściowo zrealizowanymi przez Ivana Rendića związanego z miastem, od 1921 artystą rzeźbiarzem, który usiłował z miasta stworzyć kolonię artystyczną,
• galeria Ivana Rendića w pobliżu portu,
• malownicze uliczki: Dolac i Glavica.
Siadamy w restauracji przy jednej z takich uliczek. Dzisiejszy obiad to zupa rybna, świeża ryba, kalmary, kilka krewetek z dodatkami. Jako przystawka sałatka z ośmiornicy na zimno. Na wyspach i dalmackim wybrzeżu warunki dla upraw są surowe (sucho, gorąco, ubogie, kamieniste gleby), co skutkuje często indywidualnym charakterem win. Zamawiamy białe domaće vino. Idealny wybór!

Wypłyniecie na nurkowanie ze względu za wiejący wiatr się przesuwa z 9 na 10 dalej na 12. Jest czas obejrzeć zdjęcia i powspominać spokojny sobotni dzień na morzu i nurkowania na miejscówkę zwaną Brak – 5 minut płynięcia, prawie na środku kanały Splickiego. Głębokość 6 m do 24m. Piaszczysto skaliste dno z narzutami kamiennymi a na nim nieumiejący pływać mieszkaniec wód. Ogólnie nieufny i na widok nurków szybko znika poruszając się do przodu, do tyłu lub bokiem w rozpadlinie skalnej lub pod kamieniami. Krab (Brachyura) - grupa krótkoodwłokowych skorupiaków z rzędu dziesięcionogów. Typowy okaz z trapezowatym szerokim głowotułowiem, odwłok zredukowany okryty twardym pancerzem, pierwsza para odnóży przekształcona w szczypce. Tym razem próba maskowania się przy pomocy ukwiałów lub roślinności mało skuteczna. Kraby mogą być padlinożercami, roślinożercami. Ich ofiarami często padają duże bezkręgowce.

Dzień kolejny…Płyniemy najpierw na północ by później jeszcze w kierunku zachodnim by po 1,5 godzinie dotrzeć na miejsce nurkowe przy ścianie Brova. Jedna z bardziej uroczych a jednocześnie głębokich podwodnych ścian na Braču. Rozpoczynamy 3 minutowym płynięciem na głębokości 4/5 m by później niemal idealnie pionowo opaść do piaszczystego dna na głębokości 40 metrów. Pomiędzy powierzchnią, a dnem mamy do obejrzenia nieskończoną ilość dziur i szczelin skalnych, porośniętych żółtą gorgonią i gąbkami. Szukamy występujące tu homary, dużych okazów skorpen, kongerów i piotroszy czy rekinów psich. Perfekcyjna umiejętność kontrolowania pływalności nie tylko umożliwieniem nurkowi oszczędzenia energii i ochronę środowiska wodnego, ale też ma znaczący wpływ zużycie gazu oddechowego. Chociaż naszej grupie znane są metody pomiaru odległości pod wodą takie jak; rozpiętość ramion (arm spans), cykl poruszania nogami (kick cicles), czy pomiar czasu płynięcia my umawiamy się na tradycyjne podejście do czasoprzestrzeni i powrót rozpoczynamy po sygnalizacji zużycia połowy czynnika oddechowego. Drugie nurkowanie na wraku jachtu żaglowego w miejscu zwanym Mrduja.

Supetar na koniec: Dzień bez nurkowania przeznaczamy na poznanie innych atrakcji wyspy. Patrząc z najwyższego punktu wyspy Vidovej Góry (778 m n.p.m.) widzimy największą miejscowość wyspy Supetar oraz inne miejscowości: Pučišća, Sumartin, Sutivan, Selca, Škrip, Bol, Blaca, Milna.

Bol, kaplica 10 w
Wzrok zajmuję Bol gdzie znajduje się najokazalsza drobno żwirowa plaża na całym wybrzeżu wyspy - Zlatni Rat (Złoty Przylądek, Złoty Róg). Brač ma i swoje wnętrze wyposażone w przebogatą florę i faunę.

Po za gajami oliwnymi i winoroślami w wegetacji dominuje dąb kolcolistny (Guercus ilex), autochtoniczna sosna alepska (Pinus halepensis), oraz sosna czarna (pinus nigra). Na wyspie żyje ponad 130 gatunków ptaków. To miejsce to unikatowy kulturowo – historyczny- przyrodniczy park, zwłaszcza południowa strona, pomiędzy Vidovą Górą, Złotym Rogiem w Bolu i pustelnią Blaca. Wszystko razem tworzy miejsce, w którym się łączą rybacki, rolniczy i pasterski Brač, z licznymi kącikami dla samotności i spokoju. Ale my pamiętamy, że już od brzegu wyspa oferuje miejsca nurkowe gdzie w przejrzystej lazurowej wodzie adepci sztuki nurkowej jak i doświadczenie koneserzy znajdą wszystko co dodaje nurkowaniu uroku, odrobiny przygody i ciągle nowych wrażeń.

Wieczorny pełen relaksu czas to wizyta w konobe Punta gdzie do zamówionej jagnięciny i ryb, przy butelce bolskiego plavcu w takt lokalnej muzyki omawiamy wrażenia dnia. Plavac to czerwone wino wytrawne o rubinowym kolorze. Swoją nazwę zawdzięcza szczepowi, dzięki któremu powstaje. Podawany w temperaturze pokojowej, idealnie komponuje się do mięsa i ryb, jak i do zamówionych deserów w postaci ciast i lodów.

Czas pożegnać się z wyspą, a chciałoby się jeszcze, i jeszcze … powędrować od zatoki do zatoki, kąpać się w lazurowym morzu, opalać na plażach z najdrobniejszym piaskiem, pić wino w cieniu wspaniałe utrzymywanych gajów oliwnych. A może by tak jak towarzysze antycznego Antenora; pasterz Braha, rolnik Silena czy marynarz Elaf osiedlić się tu, pędzić życie hodując zwierzęta, uprawiając oliwki i winoroślą, łowiąc ryby...

RMH
*1 – Antenor - legendarny założyciel Padvy
Romek M. Hłobaż - nurek zawodowy i techniczny, instruktor nurkowania wielu federacji, wydał ponad 1600 certyfikatów, wyszkolił ponad 70 instruktorów, oraz wielu znanych polskich nurków technicznych. Wyróżniony za osiągnięcia dydaktyczno/wychowawcze państwowym odznaczeniem - Medal Komisji Edukacji Narodowej. Odbył w swojej karierze ponad 6000 nurkowań na akwenach całego świata, uczestniczył, jako konsultant i nurek zabezpieczający w rekordzie głębokości Polski i innych ciekawych projektach nurkowych. Mając świadomość ryzyka i respekt nie zagłuszony rutyną, głębokość 100 m przekraczał kilkadziesiąt razy a jego wiedza, spokój i opanowanie, wielu pozwoliła na bezpieczny powrót z tej głębokości.

Autor filmowych zdjęć specjalnych - www.filmpolski.pl i książki „Dotknąć Głębi” www.dotknacglebi.pl