Nowe zasady pogrzebów. Zmienią się reguły likwidowania grobów. Sprawdzamy, jak będzie wyglądać nowe prawo

- Zasadniczym celem proponowanej Ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych jest zastąpienie dotychczas obowiązującego prawa regulowanego w Ustawa z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1947) - akcie prawnym, które powstał w zupełnie innej rzeczywistości prawnej, organizacyjnej i jest obecnie nieadekwatny do stanu stosunków społecznych oraz prawnych - dowiadujemy się z rządowej strony gov.pl.

Przepisy w dotychczasowym brzmieniu budziły problemy wykonawcze i wątpliwości interpretacyjne. Ponadto wymagały doprecyzowania. Występowały w tej sprawie m.in. jednostki samorządu terytorialnego oraz samorząd lekarski.

- Obowiązująca ustawa pochodzi z lat pięćdziesiątych XX wieku i powiela rozwiązania oraz, w znacznej mierze, sformułowania językowe, ustawy z dnia 17 marca 1932 r. o chowaniu zmarłych i stwierdzaniu przyczyny zgonu (Dz. U. poz. 359, z późn. zm.), co nadal jest widoczne mimo różnych jej nowelizacji. W związku z tym wśród regulacji, zawartych w obowiązującej ustawie, znajdują się przepisy nieodzwierciedlające obecnych zasad tworzenia prawa - czytamy w uzasadnieniu do ustawy dostępnej na stronach Rządowego Centrum Legislacji.

Wcześniej zapowiadano, że ustawa będzie uchwalona do końca 2022 r. i wejdzie w życie w czerwcu 2023 r. Jednak do tego nie doszło, a prace nadal trwają.

W prawie pojawi się także definicja cmentarza. Dzięki temu łatwiejsze mają być ustalenie prawa do grobu oraz problem likwidacji cmentarza.

Nowe przepisy wprowadzą m.in. elektroniczną kartę zgonu. Zastąpi swój papierowy odpowiednik.

- Dzisiaj, kiedy lekarz przychodzi stwierdzić zgon, dokumentuje to na kartce papieru, którą dostaje obywatel, który musi się udać do Urzędu Stanu Cywilnego zgłosić zgon. Te procedury realizowane są na papierze - tłumaczył Wojciech Labuda, pełnomocnik Prezesa Rady Ministrów ds. ochrony miejsc pamięci w rozmowie z „Super Expressem”.

Po zmianach lekarz będzie posługiwał się elektroniczną dokumentacją. To nie koniec, ponieważ pojawi się również możliwość przeprowadzenia w ten sposób całego procesu - zaczynając od zgonu, kończąc na pochówku.

- Przykładem występujących problemów może być procedura rejestracji zgonu, która odbywa się obecnie w formie papierowej, lekarze określają przyczynę zgonu z różną precyzją, a agregacja i weryfikacja danych trwa długo – w efekcie dane o przyczynach zgonów w Polsce od lat są złej jakości i publikowane z dużym opóźnieniem. Szczególnie istotne znaczenie miało to podczas pandemii Covid-19 w l. 2020-21, kiedy to następowały trudności w dokładnym wyjaśnieniu przyczyn zgonów nadmiarowych - dowiadujemy się z uzasadnienia do ustawy.

Według pełnomocnika premiera ma mieć to dwa główne skutki. Chodzi o:

• łatwiejszy i szybszy obieg dokumentacji,
• ochronę wrażliwych informacji, jak np. przyczyna śmierci.

Jak zaznaczył Wojciech Labuda, Urząd Stanu Cywilnego nie musi wiedzieć, na co dana osoba zmarła. Urząd zajmuje się rejestracją faktu śmierci.

- Informacja nie jest istotna dla Urzędu Stanu Cywilnego (USC). To jest informacja medyczna. Dlatego chcemy, żeby te dane, które są niezbędne do rejestracji, trafiały do USC; te, które są istotne dla Sanepidu, trafiały do Sanepidu; a obywatel czy firma pogrzebowa mogli w łatwy sposób uzyskać dokumenty do pochówku - tłumaczył pełnomocnik ds. ochrony miejsc pamięci na łamach „Super Expressu”.

Stworzona zostanie także cyfrowa baza cmentarzy. Ma zawierać wszystkie informacje o każdym miejscu pochówku z terenu Polski. Dotyczyć to będzie nie tylko grobów zabytkowych lub wybitnych osób. Pojawi się również obowiązek prowadzenia elektronicznych ksiąg cmentarnych. To nowe zobowiązanie ma dotyczyć wszystkich od 2026 r.

- Brak jest ponadto kompleksowych regulacji, pozwalających chronić groby osób zasłużonych z punktu widzenia państwa. Nawet podstawowe pojęcia, takie jak prawo do grobu, likwidacja grobu, czy kwestia obrotu miejscami pochówku – uregulowane są bardzo nieprecyzyjnie - wynika z uzasadnienia do ustawy.

Informacja o fakcie opłacenia grobu i przewidywanej dacie likwidacji ma być bardziej dostępna dzięki elektronicznym księgom cmentarnym. Zasady likwidacji będą takie same zarówno dla grobów murowanych, jak i ziemnych.

Groby będą mogły zostać przeznaczone do likwidacji nie wcześniej niż po dwudziestu latach od ostatniego pochówku. Ponadto będzie musiało wygasnąć prawo do grobu.

Na potrzeby projektowanej ustawy zostanie zdefiniowany zakres uprawnień takich jak:

• rezerwacja miejsca pochówku,
• prawo do grobu.

- W obecnym stanie prawnym, przepisy nie wskazują jednoznacznie granic uprawnień przysługujących osobie, która wniosła opłatę za pochówek - napisano.

Zbycie prawa rezerwacji miejsca pochówku będzie wymagało zachowania formy pisemnej. Aby było ważne, będzie musiało się odbyć w obecności właściciela cmentarza lub osoby przez niego upoważnionej. Dzięki temu właściciel cmentarza będzie miał aktualną i pełną wiedzę na temat osób posiadających prawo rezerwacji miejsca pochówku.

W związku z ustawowymi zmianami w Polsce bardziej rozpowszechni się instytucja koronera. Będzie to wyspecjalizowany lekarz zajmujący się zgonami poza szpitalem lub domem. Będzie się zajmować wskazywaniem przyczyny zgonu, jeżeli sprawi to trudności lekarzowi podstawowej opieki medycznej.

W krajach anglosaskich osoba na tym stanowisku kieruje śledztwem, które ma zbadać przyczyny nienaturalnej śmierci, która była nagła i niespodziewana. W Polsce każde z województw będzie posiadać kilku koronerów. Ich rozmieszczenie ma być zaplanowane na terenie całego kraju tak, aby najbliższy z nich mógł dojechać na miejsce zdarzenia w czasie maksymalnie czterech godzin.

- Koronerzy będą zatrudniani przez wojewodów w zależności od potrzeb w danym regionie. Ważne, żeby byli dostępni 24 godziny na dobę. Wzywać będą mogły ich określone służby, jak policja, a także lekarze rodzinni, np. gdyby mieli problemy ze wskazaniem przyczyny zgonu pacjenta w domu – mówił jeszcze w październiku w rozmowie z PAP Labuda.

Usługi pogrzebowe staną się działalnością regulowaną, aktualnie to zwykła działalność gospodarcza. Właściciel i administrator cmentarza będą mogli interweniować w nagrobek, gdy będzie stanowić zagrożenie lub grób nie zostanie opłacony.