Duch Europejskiej Stolicy Kultury z Grecji

Dlaczego projekt nazywa się „Mercouri/Xenakis”?
Dwa lata temu powstał pomysł, żeby w ramach Europejskiej Stolicy Kultury przypomnieć i pokazać Melinę Mercouri. Wiele osób nie kojarzy tej wielkiej aktorki filmowej i teatralnej, pomysłodawczyni Europejskiej Stolicy Kultury. Pierwsza edycja ESK była w Atenach w 1985 roku. Bardzo ważny jest kontekst historyczny wrocławskiego wydarzenia: Mercouri była bardzo znaną aktorką światowego formatu, a kiedy w 1974 roku w Grecji obalono juntę czarnych pułkowników, została pierwszym ministrem kultury. Była silną, archetypową wręcz postacią, jako jedna z pierwszych przeciwstawiła się reżimowi. Jeździła po świecie z autorskimi spektaklami, by pokazać, że jest niezgoda na działanie junty.

Czemu wymyśliła Europejską Stolicę Kultury?
Grecja w czasach antycznych to państwa-miasta, więc skojarzenia są naturalne. Wpadłem na pomysł, by opowiedzieć o Melinie Mercouri i jej idei. Iannis Xenakis – jeden z najwybitniejszych kompozytorów XX wieku, architekt, matematyk, po prostu mędrzec, pojawił się w tym projekcie, bo chciałem, by był to projekt artystyczny. Te dwie osoby myślały podobnie o sztuce.

Łączy ich narodowość…
… łączy ich bardzo wiele rzeczy. W latach 70. we Francji była bardzo duża diaspora artystyczna Greków, wszyscy byli lewicowcami. Iannis Xenakis, ranny w czasie wojny domowej w Grecji, także przyjechał do Paryża, już w 1947 roku. W latach 70. zjawiła się tam Melina Mercouri, Theo Angelopoulos – reżyser, muzycy: Vangelis i Demis Roussos. Wszyscy się znali. Kontekst polityczny był bardzo silny. Xenakisa i Mercouri łączy odnoszenie się do czasów antycznych, klasycznego podejścia do sztuki i kultury. Jest bardzo wiele odniesień we współczesnym świecie muzycznym do twórczości Xenakisa, a w przyszłym roku mija 15 lat od jego śmierci.

Co znalazło się w projekcie?
Gramy kompozycje Iannisa Xenakisa, zaprosiłem artystów, którzy przetwarzają jego utwory na swój sposób. Wśród nich zagra wrocławski zespół Phonos ek Mechanes Cezarego Duchnowskiego – pianisty i Pawła Hendricha – gitarzysty, wybitnych wrocławskich twórców muzyki współczesnej, którzy na swój sposób odnoszą się do muzyki Xenakisa, tworząc muzykę elektroniczną i przetwarzając dźwięki. Powstał okołogodzinny koncert, którego częścią będzie także przetworzony mój głos. W ten sposób trzy muzyczne źródła łączą się i są przetworzone komputerowo.

Spektakl „Insenso” to też część projektu…
Alexandra Kazazou, aktorka o greckich i polskich korzeniach, pokaże „Insenso” w reżyserii Petrosa Sevastikoglou, przedstawienie w koprodukcji z Instytutem Grotowskiego, dedykowane Melinie Mercouri. Autorem tekstu jest Dimítris Dimitriádis, bardzo znany grecki dramaturg, który świetnie znał Melinę Mercouri. Matka Petrosa Se-vastikoglou znała i Melinę Mercouri, i Xenakisa.

To jest opowieść o Mercouri?
Sztuka nie była pisana z myślą o niej, jest uniwersalna, ale w czasie pracy nad spektaklem powstały odniesienia do twórczyni ESK.

Usłyszymy też kompozycje Iannisa Xenakisa…
Zaprosiłem do projektu Leszka Lorenta, najbardziej znanego w Polsce odtwórcę utworów perkusyjnych Xenakisa. To muzyk, który m.in. grał w spektaklu „Oresteia” Michała Zadary w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej. Zapraszamy go na dwa wykonania: koncert „Rebonds A” – kilkuminutowe wykonanie Xenakisa, a potem do Leszka dołączy baryton Maciej Nerkowski, by wykonać utwór na głos i perkusję „Kassandra”.

Czym jest koncert „Karkowski/Xenakis”? Kim był Zbigniew Karkowski?
Mistrzem awangardy, polskim kompozytorem i wykonawcą muzyki współczesnej, najwybitniejszym twórcą sceny noise, uczniem Xenakisa, zmarł dwa lata temu. Powstał projekt, w którym dwóch muzyków: Kasper Toeplitz i Anton Lukoszevieze wykonują po jednym utworze Karkowskie-go i Xenakisa. Tego wieczoru usłyszymy wykonania solowe oraz utwór na perkusję i głos.

W programie znalazły się utwory poważne…
Na otwarciu w Narodowym Forum Muzyki zabrzmią utwory Iannisa Xenakisa: Ata oraz Jonchaies. To muzyka niełatwa, Jon-chaies to utwór na 109-osobowy zespół, a wysłuchanie go jest niezwykłym przeżyciem. Xenakis napisał utwory kilkunastominutowe, ale potężne. Z Fundacji im. Meliny Mercouri udostępniono nam 44 historyczne zdjęcia związane z jej osobą – jest na nich Mercouri w kontekście artystycznym lub politycznym. Wystawa będzie prezentowana w NFM.
Kalendarium
15 stycznia 2016
Centrum Technologii Audiowizualnych: godz. 19 – spektakl „Insenso”, godz. 20.30 – koncert projekt „Muzyka grafiki/architektura dźwięku”

16 stycznia 2016
CeTA: godz. 19.15 – „Insenso”, godz. 20.30 – koncert „Rebonds A”, godz. 20.45 – koncert „Kassandra”, godz. 21.15 – koncert „Karkowski/Xenakis”