Nobliści 2022. Kto i za co trzymał nagrodę? Poznaj bliżej tegorocznych noblistów

Chemiczne Noble 2022 dla trzech naukowców

Laureatami Nagrody Nobla z chemii w roku 2022 zostali Carolyn R. Bertozzi (USA), Morten Meldal (Dania) i K. Barry Sharpless (USA). W uzasadnieniu Komitet Noblowski napisał, że Bertozzi, Meldal i Sharples zostali docenieni "za rozwój chemii +klik+ oraz chemii bioortogonalnej". Naukowcy ci opracowali nowe metody syntezy chemicznej, które pozwoliły uprościć proces syntezy nawet skomplikowanych cząsteczek.

Nobel za chemiczny "klik"

Chemia „klik” jest terminem wymyślonym przez K. Barry'ego Sharplessa. Określa syntezę chemiczną, w której zachodzą szybkie i skuteczne reakcje między małymi cząsteczkami pozwalające tworzyć nawet skomplikowane związki w prosty sposób. Z kolei termin chemia bioortogonalna odnosi się reakcji chemicznych, które mogą zachodzić w żywych układach bez zakłócania natywnych procesów biochemicznych. Ten termin wymyśliła Carolyn R. Bertozzi w 2003 roku.

Dr Penkala z Uniwersytetu Śląskiego skomentował, że nowa metoda pozwoliła rozwiązać pewne ograniczenia, napotykane podczas syntezy nowych cząsteczek.

"Częstym problemem w chemii jest konieczność połączenia ze sobą - w prosty sposób - różnych aby utworzyć nowe, o bardziej skomplikowanej budowie. Tymczasem chemia +klik+ umożliwia połączenie różnego rodzaju cząsteczek w stosunkowo prosty sposób. Mechanizm w uproszczeniu można porównać do działania klamry, która posiada pasujące do siebie części: męską i żeńską. Tak samo można łączyć dwie, odpowiednio zmodyfikowane wcześniej cząsteczki, jeśli będą miały na końcach odpowiednie grupy funkcyjne mogące ze sobą reagować w ściśle określonych warunkach. Samo +kliknięcie+, +spięcie+ tych cząsteczek dzięki zastosowaniu odpowiedniego katalizatora, czyli substancji, która przyspiesza reakcję, zachodzi stosunkowo prosto" - wyjaśnił naukowiec z UŚ.

Carolyn R. Bertozzi wykorzystała chemię "klik" w biologii. "Przeniosła ten mechanizm na poziom komórkowy. Doprowadziła do tego, że odpowiednio zmodyfikowaną cząsteczkę dało się wprowadzić do komórki, a cała reakcja +klik+ mogła zachodzić wewnątrz niej niezależnie od reakcji biochemicznych, jakie w naturalny sposób zachodzą w komórkach" - dodał chemik.

Poznaj bliżej sylwetki chemików >>