Zmiany w programie 500+

W ostatnim czasie dochodzą do uszu opinii publicznej głosy o planowanych zmianach w prawie dotyczących ustalania i wypłacania świadczenia wychowawczego tzw. 500+. W dzisiejszym artykule zostaną omówione obecnie obowiązujące przepisy w tym zakresie oraz planowane zmiany.

STRONA INTERNETOWA ADWOKATA KAMILA GROSSA

Świadczenie wychowawcze 500+ reguluje ustawa z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowaniu dzieci. Świadczenie to przysługuje obywatelom polskim oraz cudzoziemcom jeżeli zamieszkują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres, w jakim mają otrzymywać świadczenie wychowawcze, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej. Celem świadczenia wychowawczego jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych. Świadczenie wychowawcze przysługuje matce, ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka. Świadczenie przysługuje tym osobom do dnia ukończenia przez dziecko osiemnastu lat. Wysokość świadczenia wynosi oczywiście 500 zł na dziecko w rodzinie. Świadczenia te są finansowane w formie dotacji celowej z budżetu państwa. Świadczenie wychowawcze przysługuje na pierwsze dziecko, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 800,00 zł. Jeżeli natomiast członkiem rodziny jest dziecko niepełnosprawne, świadczenie wychowawcze przysługuje na pierwsze dziecko, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 1.200,00 zł. Wysokość świadczenia może zostać zwiększona w drodze rozporządzenia Rady Ministrów. Świadczenie wychowawcze nie przysługuje, jeżeli: dziecko pozostaje w związku małżeńskim, dziecko zostało umieszczone w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie albo w pieczy zastępczej, pełnoletnie dziecko ma ustalone prawo do świadczenia wychowawczego na własne dziecko. Co więcej świadczenie wychowawcze przysługuje również członkowi rodziny za granicą, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej. W przypadku gdy osoba, która otrzymuje świadczenie, marnotrawi je lub wydatkuje je niezgodnie z celem, organ przekazuje należne świadczenie wychowawcze w całości lub w części w formie rzeczowej lub w formie opłacania usług. Ustalenie prawa do świadczenia 500+ oraz jego wypłata następują na wniosek. Wniosek należy złożyć we właściwym urzędzie gminy lub miasta. Właściwość urzędu ustala się w oparciu o miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się. We wniosku należy podać informacje dotyczące osoby występującej o przyznanie świadczenia (imię i nazwisko, adres zamieszkania, stan cywilny, obywatelstwo, płeć, PESEL) oraz informacje dotyczące dzieci pozostających na utrzymaniu. Do wniosku należy dołączyć między innymi zaświadczenia dokumentujące wysokość osiąganych dochodów, orzeczenia sądów dotyczące sytuacji rodzinnej osoby ubiegającej się oraz dziecka (wyrok rozwodowy, orzeczenie sądu rodzinnego o ustanowieniu opiekuna prawnego dziecka), a także inne dokumenty potwierdzające spełnianie warunków do przyznania świadczenia. Co ważne, wniosek wraz z załącznikami może zostać złożony drogą elektroniczną, jednakże musi on w takim przypadku zostać opatrzony podpisem elektronicznym albo podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP. W przypadku utraty dochodu lub uzyskania dochodu do wniosku należy dołączyć dokumenty potwierdzające ich utratę lub uzyskanie oraz ich wysokość. Oświadczenia dotyczące wysokości dochodu, wielkości gospodarstwa rolnego oraz nieponoszenia opłat za pobyt członka rodziny w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie, składane są pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Dodam jedynie, że za składanie fałszywych zeznań obecnie grozi kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Od dłuższego już czasu mówi się o tym, że zasady przyznawania świadczenia 500+ powinny zostać zrewidowane. W najbliższym czasie do Komitetu Stałego Rady Ministrów ma trafić dokument podsumowujący pierwszy rok obowiązywania programu. Następnie ma się on stać przedmiotem debaty parlamentarzystów. Zgodnie z założeniami fundamenty wypłacania świadczeń nie mają się zmienić. Ewentualne zmiany mają dotyczyć zasad przyznawania świadczenia, a tym samym zapobiec wyłudzaniu pieniędzy z tego programu. Chodzi przede wszystkim o osoby, które deklarują, że samotnie wychowują dzieci. Problemem stały się bowiem związki nieformalne - tzw. konkubinaty. Słownik Języka Polskiego PWN definiuje pojęcie konkubinatu jako: „trwałego pożycia mężczyzny z kobietą bez zawarcia związku małżeńskiego”. Konkubinat zdefiniował również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 grudnia 1997 r., II CKN 485/97, w którym określił, że „konkubinat jest prawnie nieuregulowaną trwałą wspólnotą życiową mężczyzny i kobiety”. Wśród cech charakterystycznych konkubinatu Sąd Najwyższy wymienił: związek mężczyzny i kobiety, trwałość tego związku, pożycie jak w małżeństwie, brak zdarzenia prawnego regulującego ten związek. Nagminną sytuacją jak się okazało są rodzice, którzy deklarują, że samotnie wychowują dziecko, a pozostają w konkubinacie. W ten sposób, przy ocenie wysokości dochodu rodziny, nie uwzględnia się dochodów partnera. Powoduje to wypłacanie świadczenia w sytuacjach, gdy dochód rodziny przekracza ustawowy próg. Zmiany mają również umożliwić sprawdzenie, czy samotny rodzic wystąpił na drogę postępowania sądowego o ustalenie świadczenia alimentacyjnego na dziecko. Jeżeli samotny rodzic nie wystąpił do sądu o ustalenie alimentów, wtedy złożony przez niego wniosek o świadczenie wychowawcze 500+ zostanie odrzucony. Projektowane zmiany mają również na celu powstrzymanie nagminnego i szkodliwego przede wszystkim dla gospodarki kraju i wzrostu gospodarczego procederu rozwiązywania stosunku pracy przez osoby ubiegające się o wypłatę świadczenia. Rozważana jest możliwość wprowadzenia okresu karencji, co oznacza że rozwiązanie stosunku pracy w okresie bezpośrednio poprzedzającym wystąpienie z wnioskiem o przyznanie świadczenia, będzie powodowało odrzucenie wniosku. Problemem okazało się również weryfikowanie deklarowanych dochodów przez osoby prowadzące działalność gospodarczą rozliczające się ryczałtowo. Osoby takie bardzo często zaniżają osiągane dochody, bądź wręcz deklarują, że nie osiągają żadnego dochodu. Resort dąży również do ujednolicenia terminów składania wniosków o świadczenie.

Ustawa o pomocy państwa w wychowaniu dzieci regulująca zasady ustalania i wypłacania świadczenia rodzinnego 500+ była wprowadzany w życie w ekspresowym tempie i jak się okazało nie sprostała wszystkim problemom z tym związanym. Dwunastomiesięczna praktyka ustalania i wypłacania świadczeń obnażyła wiele niedociągnięć, które poprzez planowane zmiany mają zostać wyeliminowane i dopracowane.