Zawód nauczyciela w świetle przepisów - Część II

Od nauczyciela wymaga się, aby posiadał wyższe wykształcenie z odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym lub aby ukończył zakład kształcenia nauczycieli i podjął pracę na stanowisku, do którego są to wystarczające kwalifikacje, przestrzegał podstawowych zasad moralnych, spełniał warunki zdrowotne niezbędne do wykonywania zawodu. Dyrektor szkoły nawiązuje z nauczycielem stosunek pracy odpowiednio na podstawie umowy o pracę lub mianowania na stanowisku zgodnym z posiadanymi przez nauczyciela kwalifikacjami oraz zgodnie z posiadanym przez nauczyciela stopniem awansu zawodowego. Zgodnie z Kartą Nauczyciela nauczyciel powinien podnosić swoją wiedzę ogólną i zawodową, korzystając z prawa pierwszeństwa do uczestnictwa we wszelkich formach doskonalenia zawodowego na najwyższym poziomie. Obowiązek ten stanowi przejaw szczególnej dbałości ustawodawcy o zapewnienie odpowiedniej jakości kształcenia z uwzględnieniem nowych metod dydaktycznych i aktualnego poziomu wiedzy.

Pamiętajmy jednak, iż oprócz bardzo wysokich wymagań jakie ustawa stawia nauczycielom, mają oni także m.in. z uwagi na rangę wykonywanego zawodu, prawo swobodnego doboru metod nauczania. Art. 12 ust. 2 Karty Nauczyciela stanowi, że nauczyciel w realizacji programu nauczania ma prawo do swobody stosowania takich metod nauczania i wychowania, jakie uważa za najwłaściwsze spośród uznanych przez współczesne nauki pedagogiczne, oraz wyboru spośród zatwierdzonych do użytku szkolnego podręczników i innych pomocy naukowych. Z powyższym przepisem korespondują przepisy art. 22a i następne ustawy o systemie oświaty. Zgodnie z art. 22a ust. 1 i 6 tej ustawy nauczyciel lub zespół nauczycieli przedstawia program wychowania przedszkolnego lub program nauczania do danych zajęć edukacyjnych dyrektorowi przedszkola lub szkoły, który - po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej - dopuszcza do użytku w danym przedszkolu lub w danej szkole zaproponowany przez nauczyciela lub zespół nauczycieli program wychowania przedszkolnego lub program nauczania. Nauczyciel może zdecydować o realizacji programu nauczania z zastosowaniem podręcznika, materiału edukacyjnego lub materiału ćwiczeniowego lub bez takiego zastosowania (art. 22aa ustawy).

Co więcej, przy wykonywaniu swojej pracy nauczyciel korzysta z ochrony przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych na zasadach określonych w Kodeksie karnym. Określenie „przy wykonywaniu pracy” oznacza czynności dokonywane nie tylko w jej trakcie, ale również w związku z nią. Można tu przywołać chociażby art. 222 § 2 Kodeksu karnego, który stanowi, że kto narusza nietykalność cielesną funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy mu przybranej podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. Spenalizowana została również czynna napaść na funkcjonariusza publicznego. Zgodnie z art. 223 § 1 Kodeksu karnego, kto działając wspólnie i w porozumieniu z inną osobą lub używając broni palnej, noża lub innego podobnie niebezpiecznego przedmiotu albo środka obezwładniającego, dopuszcza się czynnej napaści na funkcjonariusza publicznego lub osobę do pomocy mu przybraną podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. Zabronione jest również stosowanie przemocy lub groźby bezprawnej w celu zmuszenia funkcjonariusza publicznego albo osoby do pomocy mu przybranej do przedsięwzięcia lub zaniechania prawnej czynności służbowej (art. 223 § 2 Kodeksu karnego). W takim przypadku sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Polskie ustawodawstwo nakłada również odpowiednie obowiązki na rodziców uczących się dzieci. M.in. rodzice dziecka podlegającego obowiązkowi szkolnemu są obowiązani do dopełnienia czynności związanych ze zgłoszeniem dziecka do szkoły, zapewnienia regularnego uczęszczania dziecka na zajęcia szkolne, zapewnienia dziecku warunków umożliwiających przygotowywanie się do zajęć, informowania, w terminie do dnia 30 września każdego roku, dyrektora szkoły podstawowej lub gimnazjum, w obwodzie których dziecko mieszka, o realizacji obowiązku szkolnego. Co więcej, rodzice dziecka podlegającego obowiązkowi nauki, na żądanie wójta gminy (burmistrza, prezydenta miasta), na terenie której dziecko mieszka, są obowiązani informować go o formie spełniania obowiązku nauki przez dziecko i zmianach w tym zakresie.

W Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym został ustanowiony w art. 95 § 2 obowiązek posłuszeństwa dzieci wobec rodziców. I chociaż brak jest podobnej regulacji prawnej odnoszącej się do postawy ucznia wobec nauczyciela, to jednak nie budzi wątpliwości fakt, że winien jest on nauczycielowi okazywać należny mu szacunek.

Po przedstawieniu regulacji prawnych, które jednoznacznie wskazują na doniosłość misji nauczycielskiej w życiu społecznym naszego kraju, należy stwierdzić, że wszelkie systemowe zmiany na poziomie regulacji ustawowych nie powinny być wprowadzane przez ustawodawcę bez konsultacji i uwzględnienia stanowiska samych nauczycieli. Nie opowiadając się za, czy też przeciw planowanej reformie, należy stwierdzić, że optymizmem napawa fakt, iż część środowiska nauczycielskiego nie pozostaje bierna, a przedstawia swoje stanowisko, mając na celu dobro całego społeczeństwa, nas i naszych dzieci. Rzec można, że nauczyciele czynią to w ślad za słowami Cypriana Kamila Norwida: „Naród, który się oburza ma prawo do nadziei, ale biada temu, który gnije w milczeniu”.