Wcześniejsza emerytura

Tym razem chciałbym poruszyć dość istotne zagadnienie dotyczące przynajmniej części Czytelników Tygodnika Głogowskiego, a dotyczące przejścia na wcześniejszą emeryturę z tytułu świadczenia pracy w warunkach szczególnych. Zdarza się bowiem, że osoby, które wykonywały pracę w szczególnych warunkach, wskutek różnorakich zaniedbań ze strony zakładów pracy w dokumentacji związanej z zatrudnieniem, otrzymują odmowne decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w sprawie przejścia na wcześniejszą emeryturę. Bardzo często zakłady pracy, w których takie osoby świadczyły pracę już nie istnieją, albo zostały przejęte lub przekształcone w inne podmioty gospodarcze. Zdarza się, że w takich przypadkach dokumentacja pracownicza zostaje zagubiona, co powoduje odmowę przyznania prawa do emerytury przez ZUS. Decyzje odmowne są również wydawane w przypadku nieprawidłowego sporządzenia świadectw pracy.

KANCELARIA ADWOKACKA KAMILA GROSSA - TU ZNAJDZIESZ JEJ STRONĘ INTERNETOWĄ

Kwestie związane z prawem do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach reguluje przede wszystkim ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Treść tego przepisu wydaje się dość zawiła i może okazać się niezrozumiała dla wielu ubezpieczonych. Na podstawie tego przepisu prawo do emerytury nabywa ubezpieczony, który na dzień 1 stycznia 1999 r. osiągnął wymagany okres ogólny i szczególny, natomiast wiek emerytalny osiągnął po tej dacie, niezależnie od tego, czy w chwili dożycia 55/60 lat miał status pracownika, wykonywał inną pracę (np. prowadził działalność gospodarczą) czy też w ogóle nie był zatrudniony. Wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki nabycia prawa do emerytury ustala się na podstawie przepisów Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Rodzaje prac i stanowisk uznawanych za pracę w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze wymienione zostały w wykazach stanowiących załączniki do rozporządzenia. Prace w hutnictwie, które z pewnością wykonywało wielu naszych Czytelników, wymienione zostały w wykazie „B” w dziale III tego rozporządzenia. Zgodnie z rozporządzeniem pracownik, który wykonywał taką pracę, nabywa prawo do emerytury jeżeli osiągnął wiek emerytalny 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Ustawa stanowi, że pracę w szczególnych warunkach stwierdza zakład pracy lub jego następca prawny na podstawie posiadanej dokumentacji w świadectwie wykonywania prac w warunkach szczególnych lub w świadectwie pracy. W świadectwie zakład pracy powinien określić rodzaj wykonywanej pracy ściśle według wykazu, działu i pozycji rozporządzenia, stanowisko pracy w szczególnych warunkach zgodnie z wykazem, działem, pozycją i punktem zarządzenia resortowego, oraz okres pracy. Wypada wskazać, że brana jest pod uwagę praca wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Niestety często zakłady pracy nie określały rodzaju wykonywanej przez pracownika (ubezpieczonego) pracy ściśle według zasad wskazanych w rozporządzeniu. W takim przypadku Zakład Ubezpieczeń Społecznych z reguły odmawia przyznania prawa do emerytury. Co wtedy zrobić?

To zagadnienie doczekało się bogatego orzecznictwa sądowego. Sądy wskazują, że o uznaniu pracy za pracę w szczególnych warunkach winny decydować obowiązki faktycznie przez pracownika wykonywane, a nie treść umowy o pracę i nazewnictwo stanowiska pracy. Błędy formalne przy wydawaniu świadectw wykonywania pracy w szczególnych warunkach, nie mogą przesądzać o tym, czy praca była wykonywana w takich warunkach. Jeżeli Zakład Ubezpieczeń Społecznych niezasadnie odmówił przyznania prawa do emerytury, należy sporządzić odwołanie i wnieść je do Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w terminie miesiąca od doręczenia decyzji odmownej. Jeżeli nie dochowamy tego terminu, sąd odrzuci odwołanie, chyba że przekroczenie terminu nie jest nadmierne i nastąpiło z przyczyn niezależnych od nas. Do spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych z obszaru właściwości Sądu Rejonowego w Głogowie, sądem właściwym do wniesienia odwołania od decyzji ZUS jest Sąd Okręgowy w Legnicy IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Odwołanie nie podlega żadnej opłacie sądowej. Odwołanie należy wnieść za pośrednictwem oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, który wydał decyzję odmowną, a więc do tego oddziału ją przesłać za pośrednictwem poczty, albo w tym oddziale ją złożyć. Przy czym wystarczy, że odwołanie wyślemy (nadamy w urzędzie pocztowym) w ostatnim dniu terminu. Jeżeli ZUS uzna nasze odwołanie w całości za słuszne, może zmienić lub uchylić zaskarżoną decyzję. W takim przypadku ZUS nie przekaże naszego odwołania do sądu. W przeciwnym wypadku ZUS ma obowiązek przekazać odwołanie wraz z aktami sprawy do sądu, co więcej - ma to zrobić niezwłocznie. Odwołanie należy sporządzić w odpowiedni wymagany przepisami sposób. Powinno ono zawierać oznaczenie zaskarżonej decyzji, a więc należy wskazać jaki organ je wydał, w jakiej dacie, a także wskazać znak sprawy przydzielany z osobna każdej sprawie. Ponadto należy zwięźle przytoczyć zarzuty, czyli błędy wydanej decyzji i wnioski, czyli to, czego się domagamy, oraz ich uzasadnienie. Następnie odwołujący powinien złożyć własnoręczny podpis pod odwołaniem, chyba że działa przez pełnomocnika, albo przedstawiciela ustawowego. Nierzadko zdarza się, że osoby ubezpieczone posiadają dokumentację dotyczącą zatrudnienia, która może okazać się pomocna dla rozstrzygnięcia sprawy. Mogą być to na przykład zaświadczenia, książeczki zdrowia, uprawnienia i inne. Takie dokumenty należy złożyć w sądzie, najlepiej razem z odwołaniem. Należy też wiedzieć, że jeżeli nie dysponujemy żadną dokumentacją, za pomocą której bylibyśmy w stanie udowodnić wykonywanie pracy w szczególnych warunkach, mamy możliwość wykazania tego faktu w inny sposób. Takim sposobem może być zawnioskowanie świadków np. kolegów z pracy, przełożonych, podwładnych itp. Nawet bowiem brak świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych nie przekreśla ustalania, że tego rodzaju praca była wykonywana. W ramach postępowania sądowego sąd ocenia zarówno zasadność odmowy wydania przez pracodawcę świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach, jak i zasadność umieszczenia w świadectwie pracy wzmianki, że pracownik wykonywał pracę w szczególnych warunkach. Krótko mówiąc, sąd ocenia czy świadectwo pracy zostało wydane w sposób prawidłowy i czy dokumentuje pracę w szczególnych warunkach, która była rzeczywiście przez ubezpieczonego wykonywana.

Nie sposób w ramach jednego artykułu opisać wszystkie przypadki odmownych decyzji Zakładów Ubezpieczeń Społecznych. Jeżeli jednak taką decyzję otrzymamy i nie zgadzamy się z nią, skonsultujmy jej treść z prawnikiem: adwokatem lub radcą prawnym, który zajmuje się sprawami z zakresu ubezpieczeń społecznych. Może bowiem okazać się, że decyzja organu jest niezasadna lub też, że została wydana z naruszeniem przepisów proceduralnych. W takim przypadku mamy szanse ją skutecznie podważyć, a w wielu przypadkach otrzymać świadczenie emerytalne, które przecież należy się nam jak przysłowiowemu „psu zupa”.