Tak wyglądały bramy wjazdowe do Wrocławia [ZOBACZ]

Najstarsze bramy: Świdnicka, Mikołajska, Ruska, Piaskowa i Oławska, powstały wraz ze wznoszeniem wewnętrznych murów miejskich w 2 poł. XIII wieku. W większości miały one kształt wieży bramnej na planie kwadratu z przejazdem na osi, zamykanym zwodzonym mostem. Wieńczył je dach kryty gontem.

Wewnnętrzy mur wraz z bramami wjazdowymi był pierwszym tego typu systemem obronnym na Śląsku, jednak wkrótce zaczął utrudniać rozwój miasta i przestał odpowiadać ambicjom jego mieszkańców. W XIV wieku, głównie za sprawą handlu, Wrocław stawał się coraz zamożniejszym miastem, którego skarbiec stale napełniały wpływy z podatków oraz dochodów własnych. Jednocześnie osiedlali się w nim licznie nowi mieszkańcy, co przy ciasnej zabudowie w obrębie murów, stanowiło problem wymagający natychmiastowego rozwiązania.

Zdecydowano zatem o powiększeniu obszaru miasta i obudowaniu go nowym murem obronnym, usytuowanym w odległości do ok. 250 m. kw. od trzynastowiecznych fortyfikacji. W jego linię zostały również wstawione baszty i okazałe, reprezentacyjne bramy wjazdowe. Najprawdopodobniej w 1299 roku rozpoczęto budowę najważniejszych z nich, w tym nowej Bramy Oławskiej. Podobnie jak pierwsza Brama Oławska miała ona kształt czworobocznej wieży zwieńczonej blankami i nakrytej dwuspadowym dachem. Chroniona była kratą i mostem zwodzonym przerzuconym nad nową fosą powstałą po zbudowaniu drugiego pierścienia murów. Tradycyjnie przy bramach znajdowały się stajnie, gospody i łaźnie przeznaczone dla przyjezdnych.

Przy Bramie Oławskiej, położonej na ważnym szlaku handlowym wiodącym ze wschodu na zachód, również nie mogło zabraknąć tego typu budynków. Do najważniejszych i najbardziej reprezentacyjnych bram miejskich należała również Brama Mikołajska w zewnętrznym pasie murów, jedyna prowadząca do miasta od zachodu. W latach 1479 - 1503, podobnie jak inne furty, w obawie przed najazdami husyckimi, została rozbudowana o dwie fortyfikacje bastejowe otaczające budynek bramny, przystosowane do ustawienia artylerii i użycia broni palnej. W ten sposób masywna i monumentalna Brama Mikołajska, ponadto udekorowana późnośredniowieczną dekoracją rzeźbiarską, stała się jedną z charakterystycznych budowli miasta i ważnym punktem jego obrony.

Płaskorzeźby ze sceną Ukrzyżowania oraz herbami Śląska i Czech, zdobiące budynek wjazdowy wmurowano w 1820 roku w fasadę kościoła Jedenastu Tysięcy Dziewic. Bramy Oławska i Mikołajska, choć nie przetrwały do naszych czasów, nadal pozostają częścią miasta, bowiem ich relikty zostały wykorzystane przy budowie Przejścia Mikołajskiego i Oławskiego.

Natomiast żaden ślad nie zachował się po pozostałych miejskich furtach. Brama Świdnicka w zewnętrznym pasie murów powstała w tym samy czasie co dwie poprzednie. Miała kształt wczesnogotyckiej, sześciokondygnacyjnej wieży bramnej, zwieńczenie blankami i czterospadowym hełmem. Zlokalizowana była w sąsiedztwie dzisiejszego hotelu „Monopol”. W późniejszych latach była wielokrotnie rozbudowywana m.in.: o basteję czy zabudowania odwachu (zachowane do dziś). Pozostałe bramy: Sakwowa, Ceglarska i Odrzańska, powstałe w zewnętrznym pasie murów w XIV wieku, były znacznie skromniejsze. Jednak również ich działanie, podobnie jak najważniejszych bram, regulowały miejskie przepisy. Początkowo służba przy pilnowaniu poszczególnych odcinków fortyfikacji, w tym również furt, spoczywała na cechach rzemieślniczych i kupieckich, miały one jednak możliwość wykupienia się od tego obowiązku, co zwykle czyniły. Latem otwierano bramy około 4.30, w zimie około 7.30. Zaś zamykano odpowiednio o 20 i 15.30.

Wejścia i przestrzeń wokół nich nie były wolne od drobnej przestępczości, najczęściej na wiodących do nich mostach i przedbramiach dopuszczano się nielegalnego handlu lub żebractwa. Pilnujący bram byli zatem zobowiązani do walki z tym procederem, a także do zatrzymywania przed murami złodziei oraz osób zakłócających porządek publiczny. Wyjątkowe znaczenie miejskie bramy zyskiwały w trakcie monarszych przejazdów, wówczas dekorowano je kwiatami, herbami Wrocławia oraz godłami urzędującego władcy. Wrocławskie fortyfikacje wraz z bramami zostały rozebrane po 1807 roku z rozkazu Hieronima Bonaparte. Dziś wyobrażenie o ich wyglądzie dają jedynie zachowane opisy i ryciny oraz nieliczne relikty.

Tekst pochodzi z dodatku historycznego "Lwów-Wrocław-Chicago", który w każdy wtorek znajdziecie w papierowym wydaniu Gazety Wrocławskiej.