Samorząd w pigułce - powiat

Wrocław, Jelenia Góra i Legnica to miasta na prawach powiatu (tzw. powiaty grodzkie). Oznacza to, że nie mają osobnych władz powiatowych. Wszystkie obowiązki przypisane powiatowi, należą tu do gminy, a sprawy przypisane powiatowy załatwiamy w urzędzie miejskim.

ABYŚMY ZDROWI BYLI
Czy w razie poważnej choroby możesz liczyć na opiekę doświadczonych lekarzy w nowoczesnym szpitalu blisko domu? W tej kwestii wiele zależy od powiatu. To on zakłada i prowadzi szpitale oraz wyposaża je w sprzęt i dba o to, by nie miały długów (nie dotyczy to szpitali specjalistycznych - te należą do województwa). Jest jednak ograniczenie - to, ilu pacjentów może przyjąć dany szpital oraz na jakich leczy oddziałach zależy przede wszystkim od Narodowego Funduszu Zdrowia i od tego, jaki kontrakt podpisze on z daną placówką.

BY DLA KAŻDEGO BYŁA PRACA
To na powiatach spoczywa główna odpowiedzialność za to, by mieszkańcy znaleźli zatrudnienie. Za wsparcie w tym zakresie odpowiadają powiatowe urzędy pracy. I od powiatów zależy, czy rola tych urzędów ogranicza się do wypłaty zasiłków, czy też mają one pomysły na tworzenie nowych miejsc pracy, np. dofinansowują etaty czy pomagają mieszkańcom w założeniu firm. Powiaty organizują też szkolenia zawodowe dla osób szukających nowej posady.

KIM BĘDZIE TWOJE DZIECKO
W dużej mierze powiat może wpłynąć na to, czym młodzi mieszkańcy zajmą się w dorosłym życiu. To właśnie one prowadzą szkoły ponadgimnazjalne. Decydują m.in. o tym, czy lokalna zawodówka będzie szkoliła przyszłych fryzjerów czy mechaników samochodowych oraz w jakich specjalnościach kształcą licea i do jakich studiów najlepiej przygotowują. Do powiatu należy wyposażenie szkół, zatrudnienie nauczycieli (część pieniędzy na ich pensje powiat dostaje - tak jak gmina - z budżetu państwa). Władze powiatu mogą też zatrudniać i zwalniać dyrektorów szkół.

ZA KÓŁKIEM
Kupiłeś samochód? Będziesz miał do czynienia z powiatem. To one zajmują się rejestracją pojazdów. Wydają m.in. tablice rejestracyjne z oznaczeniami odpowiednimi do swojej nazwy. Powiaty zbierają też dane o wszystkich samochodach zarejestrowanych na swoim terenie, a także o kierowcach (którym wydają prawa jazdy). To, kto dostanie prawo jazdy też pośrednio zależy od powiatu, bo to on nadzoruje szkoły jazdy oraz wydaje im zezwolenia na działalność. Powiat decyduje też, w ilu i których miejscach na jego terenie można przeprowadzić badania techniczne samochodów. Do powiatu należy również część dróg - głównie te, które łączą kilka gmin. I to powiat odpowiada za ich budowę, utrzymanie, odśnieżanie…

CZY CZUJESZ SIĘ BEZPIECZNIE?
Powiat sprawuje pieczę nad służbami i inspekcjami, m.in. komendami policji, straży pożarnej i sanepidem. Instytucje te nie są wprawdzie od niego całkowicie zależne, muszą jednak przedstawiać władzom powiatu sprawozdania ze swojej działalności. Władze te mogą również poprosić np. komendanta policji o określoną pomoc, choćby dodatkowy nadzór nad jakimś miejscem. Powiat może też wspierać policję czy straż, na przykład kupując im nowy sprzęt

KLIENT NASZ PAN
Firma, która wstawiała w twoim mieszkaniu okna odstawiła fuszerkę? A może w sklepie sprzedali ci bubla, a teraz nie chcą oddać pieniędzy? Z pomocą powinien przyjść ci powiat. To on zatrudnia rzeczników konsumentów, którzy służą bezpłatną poradą - a w razie potrzeby - pomogą nawet dochodzić swoich praw przed sądem (także za darmo).

CO BUDUJE TWÓJ SĄSIAD?
Czy garaż na sąsiedniej posesji powstał zgodnie z prawem? A może wieżowiec zbudowany przed twoim oknem jest za wysoki? Tego również pilnuje powiat. To on wydaje pozwolenia na budowę (jeśli inwestor spełni wszystkie wymagania, m.in. te wskazane przez gminę w planie zagospodarowania). Powiat odpowiada też za nadzór budowlany - jego inspektor może nawet wstrzymać jakąś inwestycję albo nakazać rozebranie budynku. Na głowie powiatu są również sprawy związane z geodezją i gruntami. Władze powiatu mogą na przykład zgodzić się na przekształcenie pól, na których gospodarowali rolnicy, w ziemie przeznaczone do budowy domów.

BYŚ MÓGŁ LICZYĆ NA POMOC
Podobnie jak gmina, powiat powinien dbać o wsparcie osób znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji materialnej. Po to właśnie prowadzi tzw. centra pomocy rodzinie, zajmuje się też organizowaniem opieki w rodzinach zastępczych, prowadzi domy dziecka oraz domy pomocy społecznej.

CZYM JESZCZE ZAJMUJE SIĘ POWIAT?
M.in. wydawanie zgody na organizację zbiórek publicznych, zmianami imion i nazwisk, wydaje legitymacje dla inwalidów zezwalające na niestosowanie się do niektórych znaków drogowych, ochrona środowiska (np. opiniowaniem inwestycji, które mogą wywierać niekorzystny wpływ na środowisko)
POWIAT, CZYLI KTO?
Rada powiatu. Podobnie, jak w przypadku gminy, to ona ustala lokalne prawo oraz budżet - decyduje, ile pieniędzy trafi do szkół ponadgimnazjalnych, a ile do szpitala, czy remontowane będą drogi. Ustala też m.in. zasady, na jakich sprzedawany może być majątek powiatu, np. budynek zlikwidowanego szpitala. Rada może też zaciągać kredyty. Rada powiatu wybiera zarząd powiatu oraz jego szefa - starostę i jego zastępców. W każdej chwili może ich również zwolnić.
Wszystkie decyzje rady muszą zapadać w drodze głosowania.

Tak jak w gminie, rada powiatu obraduje na sesjach, które zwoływane są przez jej przewodniczącego przynajmniej raz na kwartał. Co jakiś czas radni spotykają się też w mniejszych grupach - tematycznych komisjach (osobnej dla różnych dziedzin, za które odpowiada powiatu) - tu szczegółowo omawiają sprawy ważne dla powiatu.

Radę powiatu wybierzemy w tę niedzielę. W powiatach liczących do 40 tys. mieszkańców radnych jest piętnastu. Na każde następne rozpoczęte 20 tys. mieszkańców przypada trzech kolejnych radnych. W sumie nie może być ich jednak więcej, niż 39.

Zarząd powiatu i starosta. To władza wykonawcza - realizuje to, co wskazała rada powiatu. To taki "prezydent powiatu". Z tym jednak zastrzeżeniem, że radni mają nad nim znacznie większą kontrolę niż ich gminni koledzy nad prezydentem.

Zarząd powiatu to starosta (jest jego przewodniczącym), wicestarosta i członkowie. W skład zarządu może wchodzić od 3 do 5 osób. Starosta organizuje pracę zarządu i reprezentuje powiat na zewnątrz. Jeżeli zagrożony jest tzw. interes publiczny, albo zdrowie i życie ludzi, starosta może podejmować decyzje sam. W pozostałych przypadkach powinien skonsultować je z zarządem.
Starosta jest też szefem starostwa powiatowego i jego pracowników. To on ich zatrudnia i zwalnia, on też odpowiada za ich pracę. Od niego zależy więc m.in. czy samochód w twoim powiecie można zarejestrować od ręki, czy też spędzisz cały dzień w kolejce.

Starosta nadzoruje również pracę policji, straży pożarnej, inspekcji budowlanej, sanitarnej i weterynaryjnej. Zarząd przygotowuje uchwały dla rady powiatu i zajmuje się ich zrealizowaniem. To starosta i zarząd podejmują konkretne decyzje - rada wytycza im tylko kierunki. Przykład? Mając do dyspozycji pieniądze przeznaczone przez radnych na remonty dróg, członkowie zarządu mogą sami zdecydować, na które ulice wysłać drogowców, albo gdzie zimą najszybciej powinna zjawić się piaskarka. Decyzje te mogą podejmować sami, bądź też powierzyć je powiatowym urzędnikom czy instytucjom, np. zarządowi dróg. Zarząd powiatu zatrudnia też i zwalnia dyrektorów powiatowych instytucji, m.in. szkół ponadgimnazjalnych i szpitala.

Starostwo powiatowe. To sztab urzędników, wspierających starostę, zarząd i radę powiatu. To w tym urzędzie rejestrujemy samochody, wyrabiamy prawo jazdy, staramy się o pozwolenie na budowę.