Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

„Raport o stanie wojennym” Marka Nowakowskiego. Opis zbioru opowiadań i problematyka utworów

Barbara Wesoła
Barbara Wesoła
Zbiór opowiadań widnieje na liście lektur obowiązkowych. Przypominamy co warto wiedzieć o utworach Marka Nowakowskiego
Zbiór opowiadań widnieje na liście lektur obowiązkowych. Przypominamy co warto wiedzieć o utworach Marka Nowakowskiego NAC/Red. Polska Press
Na liście lektur obowiązkowych do matury 2024 z języka polskiego znajduje się zbiór opowiadań Marka Nowakowskiego pt. „Raport o stanie wojennym”. Uczeń nie musi znać wszystkich utworów, ale niektóre z nich (wybór należy do zdającego) oraz znać problematykę opowiadań autora. Warto przypomnieć sobie najważniejsze informacje o lekturze: tytuły opowiadań, ich genezę, charakterystyczne elementy, tematykę. To może się przydać na maturze!

Spis treści

„Raport o stanie wojennym”. Najważniejsze informacje

  • Geneza: zbiór opowiadań o stanie wojennym, czyli wydarzeniach w Polsce po 13 grudnia 1981 r. Tom wydany właśnie w okresie stanu wojennego w Polsce podczas pobytu autora za granicą. Zakłada się, że powstał w latach 1982 - 1984. Zbiór opowiadań Marka Nowakowskiego to krótkie „notatki z codzienności”, w których autor nie skupia się na wydarzeniach politycznych, ale postawach ludzi wobec otaczającej ich rzeczywistości.
  • Tematyka: codzienne sytuacje zwykłych ludzi i ich postaw na tle wydarzeń okresu stanu wojennego. Postawy ludzkie i reakcje w prozaicznych sytuacjach życia. Nowakowski pokazuje niejednoznaczny portret społeczeństwa, które pragnie spokojnego życia pomimo niespokojnych czasów. W opowiadaniach pokazuje, jak Polacy godzą się na różne kompromisy, nabierają wody w usta, dopasowują się do ograniczeń narzuconych przez władze, konspirują przeciwko władzy lub kolaborują z władzą. Pragną wolności, często zachowując się jednak tak, jakby pogodzili się już z jej utratą.

„Raport o stanie wojennym” Marka Nowakowskiego. Streszczenie wybranych opowiadań

  • Stan wojny
    Akcja rozgrywa się trzeciego dnia po wprowadzeniu stanu wojennego w 1981 roku. Opisane zostaje podejście wartowników przed hutą do zwykłych obywateli. Są uzbrojeni i uważnie, surowo obserwują przechodniów, którzy nie patrzą w ich stronę. Starają się jak najszybciej obok nich przejść. Starsza kobieta zatrzymuje się przy nich. Współczuje wartownikom, uważa ich za tak samo zniewolonych, jak resztę społeczeństwa. (Tematy: strach, władza, dystans społeczny, podział społeczny, reżim)
  • Boże, zmiłuj się nad Wilnem!
    Akcja opowiadania rozgrywa się 17 grudnia 1981 roku. Narrator opisuje okropną scenę „pałowania” młodych chłopców przez władze. Próbujący interweniować narrator zostaje również pobity i w końcu aresztowany. – tak w skrócie wyglądały okupacyjne realia. Bohater, który jest narratorem prawdopodobnie ma litewskie pochodzenie. Podczas transportu mówi: „Boże, zmiłuj się nad Wilnem”. Następnie w celi wspomina dzieciństwo. Wkrótce zostaje zwolniony ze względu na zły stan zdrowia oraz miejsce urodzenia. Otrzymuje też zakaz mieszania się do spraw obywatelskich. (Tematy: bunt, bezradność, walka, reżim, strajk, bezprawie)
  • Opowieść taksówkarza
    W tym opowiadaniu narratorem jest kierowca taksówki. Opisuje on sposoby radzenia sobie z zepsutym samochodem. Dowiadujemy się także, jakich pasażerów przewozi oraz jakie przechodzi kontrole. Przez opis swojej pracy w warunkach stanu wojennego pokazuje atmosferę w mieście. (Tematy: strach, lęk, codzienne życie w stanie wojennym, reżim)
  • Co mam zrobić?
    Opowiadanie porusza temat cenzury. Narrator opisuje scenę, w której w jednej z kawiarni gromadzą się dziennikarze z całego miasta. W pobliskim biurze prasowym władze komunistyczne przeprowadzały weryfikację pracowników. Sprawdzano, czy ich artykuły są zgodne z ideologią. (Tematy: cenzura, reżim, zdrada, walka, władza, podział społeczny)
  • Lancet
    W opowiadaniu poznajemy doktora Mozolskiego. Któregoś razu doktor uratował życie matce nieznajomego młodego sąsiada. Po jakimś czasie bohater, oglądając w telewizji strajk MZK zobaczył swojego sąsiada w telewizji. To skłoniło go do refleksji o sensie działań wyzwoleńczych. Sąsiad z brodą jest przedstawiony jako rewolucjonista. Doktorowi zdarzyło się rozmawiać z nim o działaniach „Solidarności”. Jednak krótko po ogłoszeniu stanu wojennego brodacz zniknął. Doktor zamknął się w sobie i skupił na własnych obowiązkach. Unikał ludzi. Zastanawiał się nad losami sąsiada. Pewnego razu spotkał go na mieście, ale młodzieniec prawdopodobnie się ukrywał, ponieważ wyglądał zupełnie inaczej. (Tematy: podział społeczny, walka o wolność, bunt i bezradność, reżim)
  • Sekretne oblicze
    Narrator opowiada jak wyglądało ograniczenie działalności związku zawodowego, do którego należał. Opisuje jak personel próbuje ukryć przed komisarzem, który chce zamknąć ich biuro tajne dokumenty „Solidarności”. Przyjazd komisarza w celu zamknięcia biura. Cały personel robił wszystko, by ukryć przed kontrolerem tajne papiery „Solidarności”. Sekretarka ukryła je u szatniarki, ale jedna z pracownic okazała się kolaborować z władzą. (Tematy: kolaboracja, solidarność, walka, bunt, cenzura, władza, podział społeczny)
  • Nocny ront
    W opowiadaniu dowiadujemy się, jak wyglądała nocna kolejka do sklepu mięsnego. Strażnicy przeszukiwali oczekujących na poranną dostawę obywateli, którzy wyszli z domów jeszcze przed godziną policyjną. Ludzie nie wiedzieli, czy mają do czynienia z milicją, czy z wojskiem, ale mężczyźni posiadali broń. (Tematy: lęk, reżim, wyższość jednych nad drugimi, władza)
  • Pralka
    Krótka opowieść o spotkaniu narratora z panią, od której nasz bohater i jego żona użyczali pralki. Podczas rozmowy o stanie wojennym wychodzi na jaw, że kobieta kolaborowała z żołnierzami. Od tego momentu narrator nie korzystał więcej z jej pralki. (Tematy: Podział społeczeństwa, dopasowywanie się do warunków, kolaboracja)
  • Róg obfitości
    W opowiadaniu poznajemy Stanisława Kępkę, który jest bohaterem i narratorem tego utworu. Opisuje swoją sytuację życiową, problemy ze zdrowiem i doświadczenie zawodowe. Został zatrudniony z ramienia dzielnicowej partii jako portier. Opowiada, na czym polegają jego obowiązki, podkreśla, że to proste zajęcie. Wspomina też, że otrzymał wytyczne dotyczące sprawdzania gości. Miał za zadanie dokładnie przepytywać Polaków, którzy odwiedzali cudzoziemców. (Tematy: praca w czasie stanu wojennego kolaboracja, inwigilacja, podział społeczny)
  • Szczur
    Bohater opowiadania zostaje wezwany na rozmowę do swojego kierownika, który oczekuje od niego, że ten podpisze dokumenty lojalnościowe wobec władzy. Mężczyzna nie chce zadeklarować takiej współpracy i oburzony taką propozycją odmawia. W konsekwencji zostaje zdegradowany do innego działu. (Tematy: władza, podział społeczeństwa, reżim w każdym obszarze życia, bunt)
  • Wróg
    Opowiadanie pokazuje jak otrzymanie pozycji komisarza w liceum zmienia, początkowo niechętnego do pracy mężczyznę. Nazywał się Stachoń i podobało mu się to, że młodzież jest mu posłuszna. Opisana jest tu m.in. scena, w której uczeń zadał mu pytanie o sens stanu wojennego. Zamiast udzielić odpowiedzi, zaskoczony komisarz kazał uczniowi przestudiować poświęconą tej sprawie broszurę. Bohater opowiadania zaczyna w końcu widzieć w swojej pracy możliwość kształtowania młodych umysłów i wpajania im ideologii propaństwowej. (Tematy: reżim, posłuszeństwo wobec władzy, wykorzystywanie stanowiska)
  • Cień
    Narrator jest głównym bohaterem opowiadania. Ma przekazać ważne papiery dotyczące kopalni „Wujek” na Śląsku. Przechowywał je w skarpecie w obawie przed kontrolą. Kiedy szedł na spotkanie z innymi miał wrażenie, że ktoś śledzi go niczym cień. Próbował zgubić mężczyznę, ale ostatecznie okazało się, że oboje szli na to samo spotkanie. (Tematy: lęk, bunt, inwigilacja)

W tomie „Raport o stanie wojennym” znajduje się więcej tytułów, m.in. Kanarek, Peruka czy Bufet. Wszystkie są bardzo krótkie i co charakterystyczne dla autora, nie skupiają się na opisie i charakterystyce bohaterów. W większości przypadków nie znamy ani ich imion, ani wieku. Nowakowski dosłownie raportuje wyrywki codziennego życia i różnych, z punktu widzenia wolnego człowieka, abstrakcyjnych wręcz sytuacji oraz ludzkich postaw wobec nich. Kolejnym ciekawym i typowym dla Marka Nowakowskiego zabiegiem jest nadawanie metaforycznych tytułów swoim opowiadaniom.

„Raport o stanie wojennym” na maturze ustnej z języka polskiego

Aż cztery jawne pytania na maturę ustną dotyczą zbioru opowiadań Marka Nowakowskiego pt. „Raport o stanie wojennym”. Zdający nie musi znać wszystkich opowiadań ze zbioru. Po jego stronie jest wybór utworu, który wykorzysta podczas swojej wypowiedzi. Oto pytania dotyczące lektury:

  1. Literacki zapis historii najnowszej. Omów zagadnienie na podstawie wybranego opowiadania z tomu "Raport o stanie wojennym" Marka Nowakowskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst
  2. Dystans między władzą i obywatelem. Omów zagadnienie na podstawie wybranego opowiadania z tomu "Raport o stanie wojennym" Marka Nowakowskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst
  3. Bunt i bezradność – postawy bohaterów wobec realiów stanu wojennego. Omów zagadnienie na podstawie wybranego opowiadania z tomu "Raport o stanie wojennym" Marka Nowakowskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst
  4. Stan wojenny z perspektywy zwykłego człowieka. Omów zagadnienie na podstawie wybranego opowiadania z tomu "Raport o stanie wojennym" Marka Nowakowskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wideo

Materiał oryginalny: „Raport o stanie wojennym” Marka Nowakowskiego. Opis zbioru opowiadań i problematyka utworów - Strefa Edukacji

Wróć na gazetawroclawska.pl Gazeta Wrocławska