Profesor Jan Miodek: Kiedy pytajnik?

Trzeba natomiast posłużyć się pytajnikiem na końcu wypowiedzenia "Ameryka znów staje przed dylematem: czy dla bezpieczeństwa poświęcić część wolności?", bo przed pytającym zdaniem zdecydowano się na dwukropek. Gdyby zmieniono go na przecinek, na końcu całości musiałaby być kropka, ponieważ zdanie nadrzędne - "Ameryka znów staje przed dylematem" - nie jest pytające.
Powtórzmy teraz dwa poprawne zapisy: "Ameryka znów staje przed dylematem: czy dla bezpieczeństwa poświęcić część wolności?" albo "Ameryka znów staje przed dylematem, czy dla bezpieczeństwa poświęcić część wolności".

Dobrze postawiono pytajnik na końcu wypowiedzenia: "Ale czy dzisiejsza Polska jest krajem, w którym o miejscu w strukturze społecznej decydują przede wszystkim osobiste zdolności i zasługi?". Dobrze, gdyż pytające jest zdanie nadrzędne "Ale czy dzisiejsza Polska jest krajem?".

I w ogóle byłbym niesprawiedliwy, gdybym nie przyznał, że poprawność interpunkcyjna w polskich czasopismach niepomiernie się poprawiła. Miodem na moje jest np. zapis: "Transformacja nie zmieniła tej sytuacji, przeciwnie - utrwaliła strukturę społeczną późnego PRL" - z najlepszym w takich konstrukcjach myślnikiem - interpunkcyjnym znakiem przeciwstawienia - po nomen omen formie przeciwnie (a nie dopuszczalnym w takim przypadku przecinkiem, moim zdaniem - nielogicznym!).

Trudno się też nie cieszyć wzorową interpunkcją w konstrukcjach: "Owe pięć milionów podzieliło się na tych, co zasilili szeregi wczesnych emerytów i rencistów, oraz na tych, którzy stworzyli nową kategorię: bezrobotnych" czy "O miejscu człowieka w społecznej hierarchii decydują praca, jaką wykonuje, i władza, jaką posiada". Radują mnie przede wszystkim przecinki przed "oraz" (w pierwszej konstrukcji), a także przed "i" (w drugiej) - świadczące o tym, że rodacy rozumieją składniowe kryterium polskiego przestankowania, które każe bezwzględnie zamknąć przecinkami podrzędne zdania "co zasilili szeregi wczesnych emerytów i rencistów" i "jaką wykonuje", a zupełnie nieistotne są tu następujące po tychże przecinkach spójniki "oraz", "i".