Tę ostatnią postać, i to jako wyłączną, rzeczywiście znaleźć można w niektórych leksykonach, np. w „Słowniku etymologicznym miast i gmin PRL” Stanisława Rosponda z r. 1984 czy w „Nowym słowniku poprawnej polszczyzny PWN” pod red. Andrzeja Markowskiego z r. 1999. Ale już w „Słowniku nazw własnych” Jana Grzeni z r. 1998 mamy wariantywne wskazanie szczyrecki albo szczyrkowski, potwierdzone w „Wielkim słowniku ortograficznym PWN” pod red. Edwarda Polańskiego z r. 2010, opatrzone w dodatku precyzyjnymi kwalifikatorami: szczyrkowski, dawn. szczyrecki.
Tak, proszę Państwa, było z przymiotnikami od nazw miejscowych: bardzo często – w zgodzie z porządkiem mor-fonologicznym, czyli regułami wymian głoskowych – różniły się one od swych podstaw słowotwórczych jakością poszczególnych dźwięków. I tak jak od Szczyrku urabiano formę szczy-recki (alternacja k:c) – tak od Wronek tworzono postacie wronecki albo wroniecki, od Lipna – przymiotnik lipieński, od Szczytna – szczycieński, od Szczawna – szczawieński, od Piasków – piasecki, od Piaseczna – piaseczyński, od Piątka – piątecki, od Rabki – rabczański, od Radomska – radomszczański, od Kępna – kępieński albo kępiński, od Kęt – kęcki, od Przytyka – przytycki, od Przysuchy – przysuski, od Mrozów – mroziański, od Końskich – konecki, od Medyki – medycki, od Porąbki – porąbecki, od Rutek – rutecki, od Moniek – moniecki.
Przykłady można mnożyć. Większość z przytoczonych postaci przymiotnikowych siłą miejscowej tradycji utrzymuje się do dziś. Ale sporo wśród nich i takich, które zaczynają ustępować derywatom przenoszącym cały skład głoskowy podstawy – bez uciążliwych wymian (alternacji). Należy do takich form właśnie przymiotnik szczyrecki, opatrzony – jak widzieliśmy – kwalifikatorem dawności w słowniku ortograficznym, bo rzeczywiście przegrywający już dziś zdecydowanie z brzmieniem szczyrkowski. Podobnie stare postacie wronecki//wroniecki, lipieński, porąbecki, moniecki zaczynają ustępować młodszym – wronkowski, lipnowski, porąbkowski, mońkowski.
Jakże mi ten proces przypomina przekształceniapierwotnych przymiotników konieczny, począteczny, piaseczny, piasecki, biedrzny, abecadlny w dziś obowiązujące brzmienia: końcowy, początkowy, piaskowy, biodrowy, abecadłowy – ze składem głoskowym odpowiadającym podstawom słowotwórczym koniec, początek, piasek, biodro, abecadło.
Wracając zaś na koniec do nazwy miejscowej Szczyrk, trzeba jeszcze powiedzieć, że pochodzi ona od staropolskiego i gwarowego wyrazu szczerk//szczyrk znaczącego tyle, co „gleba piaszczysta, żwir, rola szczerkowata, czyli żwirowata” – jak informuje prof. Rospond w przywołanym na początku słowniku.
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
