Prof. Jan Miodek: Powinęła się noga

PROFESOR JAN MIODEK W INTERNECIE - KLIKNIJ I CZYTAJ PORADY JĘZYKOWE

Oto znajduję w internecie wypowiedź słynnego napastnika Bayernu Monachium i reprezentacji Niemiec Mario Gomeza - tak przetłumaczoną na język polski: "Jeśli nie podwinie nam się noga, zbliżymy się do tytułu". Autor tego tekstu jest z pewnością przekonany o poprawności zwrotu "podwinie nam się noga", wszak podwinąć to "kurcząc, schować pod siebie jakąś część ciała". Skoro zatem pies może podwinąć ogon, a człowiek może siedzieć z podwiniętymi nogami, to i metafora związana z "podwiniętą nogą" ma swoją logikę.

Tymczasem status stałego, nienaruszalnego związku frazeologicznego ma przenośny zwrot powinęła się komuś noga o znaczeniu "komuś się nieoczekiwanie nie powiodło, nie udało", "ktoś popełnił poważny błąd, postąpił niewłaściwie". Zachował się w nim archaiczny, nieużywany poza tą konstrukcją czasownik powinąć się - "potknąć się": "A gdzie się ta powinie, tam swe każdy traci" - pisał np. Jan Kochanowski (1530--1584).

Uważajmy więc: w znaczeniu dosłownym ludzie i zwierzęta mogą różne części ciała podwijać, ale gdy mówimy metaforycznie o jakimś niepowodzeniu, jedynie dopuszczalna jest syntagma noga się powinęła - bez "d" w czasowniku!
A jeśli już mówimy o konieczności opuszczenia głoski-litery "d", dopowiedzmy, że z jednej strony mamy konstrukcje typu poddać się operacji, poddać się leczeniu, poddać się chorobie, poddać się nieszczęściu, poddać się rozkazowi, poddać się wpływowi, poddać się urokowi, poddać się czyjejś woli, poddać krytyce, poddać rewizji, poddać pod rozwagę - z podwojonym "d" w czasownikach, z drugiej zaś strony - takie zwroty z jednym "d" w czasownikach, jak podać coś w wątpliwość czy podać się do dymisji. Te dwa ostatnie notorycznie zamieniane są na rażące "poddać coś w wątpliwość" i "poddać się do dymisji".