Kiedy Polacy obchodzili w kraju Dzień Flagi i rozpalali grilla, w dalekim Maroku odbywała się podniosła uroczystość ekshumacji szczątków Edwarda Przesmyckiego, nieco zapomnianego, pochodzącego z Pabianic żołnierza, dyplomaty, ekonomisty, konspiratora, wywiadowcy, człowieka, który swoim barwnym życiorysem mógłby obdarować dziesięć innych osób.
Na cmentarzu wielowyznaniowym w Casablance zebrali się między innymi jego córka, mieszkająca na co dzień w Paryżu Halina Przesmycki i bratanek Sławomir Przesmycki z Pabianic. Był też ambasador polski w Maroku Marek Ziółkowski.
Do pustego grobu córka Halina wrzuciła pożegnalną różę.
Powita i po raz drugi pożegna szczątki ojca w poniedziałek na cmentarzu komunalnym w Pabianicach, który spocznie obok swoich rodziców, Dominika i Honoraty oraz brata Karola.
Edward Przesmycki zmarł w Maroku w 1960 roku. Dlaczego dopiero teraz jego prochy wracają do Pabianic?
- Od dawna o tym myśleliśmy, bo we Francji skąd jest najbliżej do Maroka, mieszka już tylko córka mojego stryja - mówi Sławomir Przesmycki, bratanek Edwarda. - Tu, w Pabianicach, będzie miał się kto opiekować grobem.
- Ojciec zawsze marzył, żeby wrócić na stałe do Polski, ale był na czarnej liście - dodaje Halina Przesmycki.
W zbieranych skrupulatnie przez rodzinę Przesmyckich dokumentach znajduje się notatka z „Dziennika Łódzkiego” z 2 września 1958 roku: „Doradcą ekonomicznym sułtana Maroka jest Polak mgr Edward Przesmycki, wychowanek Uniwersytetu Poznańskiego. W 1956 roku reprezentował on interesy kupców marokańskich na Targach Poznańskich”.
- Właśnie wtedy, w 1956 roku, widziałem stryja pierwszy raz. Po raz drugi widziałem go w 1959 roku - wspomina Sławomir Przesmycki.
Za tym drugim razem z ojcem była również 18-letnia wówczas Halina Przesmycki.
- Po odwilży toczyły się nawet jakieś rozmowy, żeby stryj mógł wrócić do Polski. Jego sytuacja była o tyle skomplikowana, że wcześniej władze Polski Ludowej pozbawiły go obywatelstwa.
Tego obywatelstwa Edward Przesmycki już nie odzyskał. Na miesiąc przed śmiercią otrzymał obywatelstwo francuskie.
Czym tak się naraził władzom PRL? Miał bohaterski i wyjątkowo podejrzany życiorys. Walczył w kampanii wrześniowej, później w kampanii francuskiej, gdzie został ranny. Został członkiem polskiej siatki konspiracyjnej we francuskim ruchu oporu. W 1941 roku znalazł się w Algierze. Rok później został szefem polskiej placówki wywiadowczej w Casablance, zbierając informacje dla aliantów, przygotowujących się do inwazji w Afryce Północnej. Po wojnie, do 1948 roku, pracował jako konsul w Brukseli. Rzecz jasna, konsul polskiego rządu na uchodźstwie. Już wtedy był rozpracowywany przez bezpiekę. Następnie wyjechał do Maroka, gdzie był doradcą ekonomicznym sułtana Mohammada V.
W 1959 roku, kiedy był w Polsce, funkcjonariusze wywiadu próbowali nakłonić go do współpracy. Odmówił.
Halina Przesmycki przechowuje liczne odznaczenia Edwarda Przesmyckiego: Krzyż Walecznych, dwa odznaczenia francuskie, jedno belgijskie, najwyższy order marokański. Tylko powojenna Polska nie potrafiła się zdobyć na uhonorowanie swojego bohatera.
CZYTAJ TEŻ: Łodzianie pochodzą z całego świata
| Zanim wybuchła wojna |
| Pochodzący z Pabianic Edward Przesmycki miał niezwykle barwny życiorys. Urodził się 13 września 1912 roku jako najmłodsze dziecko Dominika i Honoraty Przesmyckich. Miał dwie siostry (Annę i Apolonię) i trzech braci (Eugeniusza, Józefa i Karola). Po ukończeniu trzech klas szkoły powszechnej naukę kontynuował w Gimnazjum Państwowym im. Jędrzeja Śniadeckiego w Pabianicach. Już wtedy było widać jego zaangażowanie społeczne. Kilkakrotnie był przewodniczącym szkolnych kół Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej oraz Ligi Morskiej i Kolonialnej. Karierę wojskową rozpoczął od wstąpienia do Szkoły Podchorążych Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim. W 1933 roku uzyskał stopień plutonowego podchorążego, a w 1935 roku podporucznika. Otrzymał przydział mobilizacyjny do 8 Pułku Artylerii Ciężkiej w Toruniu. Studiował na Uniwersytecie Poznańskim, zdobywając tytuły magistra ekonomii politycznej i magistra praw. W 1937 roku rozpoczął pracę w dyplomacji. Najpierw w konsulatach w Szczecinie i Kiszyniowie, później w centrali Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie. Był ostatnim kurierem do ambasady RP w Moskwie. Do kraju wrócił 31 sierpnia 1939 roku. |
Zobacz filmowy skrót najważniejszych wydarzeń minionego tygodnia - 11-17 kwietnia 2016 roku
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
