Dlaczego forma ta spotyka się z powszechną krytyką w wydawnictwach poprawnościowych? - Ano dlatego, że wyłamuje się ona z gramatycznego porządku. Jej podstawa - czasownik zaopiekować się - jest tzw. zaimkiem zwrotnym (nie występuje bez się), wchodzi w związki z rzeczownikami w narzędniku (zaopiekować się kimś, czymś: dziećmi, pierwszoklasistami, szkołami, klientem, wnukami), gdy tymczasem imiesłowy przymiotnikowe bierne z wygłosowym „-ny” tworzone są od czasowników połączonych z rzeczownikami w bierniku.
Czasowniki te nazywane są przechodnimi, bo mogą być przekształcone w odpowiednią formę imiesłowową w stronie biernej, np. Lewandowski wykorzystał rzut karny - rzut karny został wykorzystany przez Lewandowskiego, Niemen zaśpiewał piosenkę - piosenka została zaśpiewana przez Niemena, Szymborska napisała wiersz - wiersz został napisany przez Szymborską, lektor przeczytał wiadomości - wiadomości zostały przeczytane przez lektora, profesor wygłosił prelekcję -prelekcja została wygłoszona przez profesora itp.
Przywołajmy teraz czasowniki zwrotne z się wraz z kontekstami składniowymi: Franek odważył się na ten krok, kolega zaśmiał się radośnie, po obiedzie zdrzemnął się w fotelu, zgadaliśmy się o zeszłorocznych wakacjach, zlęknął się na jego widok, nieprzyjaciel wdarł się do miasta, aktor wczuł się w rolę, pies wczołgał się pod łóżko. Nietrudno sobie uświadomić, że od żadnego z nich strony biernej nie da się utworzyć i że forma zaopiekowany - od zaopiekować się - aż nadto wyraźnie wyłamuje się z tej serii.
A skoro mówiliśmy dzisiaj o możliwościach zamiany czasownikowej strony zwrotnej na bierną, trudno na koniec nie przywołać gramatycznego dylematu współczesnych Polaków, który bije wszelkie rekordy popularności: jeśli coś obszedłem (staw, jezioro, górę itp.), to element ten został...?? - No właśnie! Kiedyś można by było od czasownika obejść stworzyć postać obeszły (staw został obeszły, jezioro zostało obeszłe, góra została obeszła) - tak jak od podejść pochodzi forma podeszły utrzymująca się do dziś w zbitkach wyrazowych podeszły wiek, podeszłe lata (podeszły, -e, czyli „o wieku człowieka: późny, -e, starczy, -e”). Przy czasowniku obejść, niestety, mamy we współczesnej polszczyźnie puste pole, niewypełnione żadnym imiesłowem.
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?