Jan Miodek: Odczuwanie alternatywy

[/i]Coraz więcej użytkowników polszczyzny ma z tym słowem kłopot, bo traktuje je jak wariant możliwości. _Zamiast więc powiedzieć: "Mam _alternatywę - albo kino, albo teatr" czy "Mam dwie możliwości - _albo kino, albo teatr", ludzie ci tworzą błędną konstrukcję: "Mam dwie alternatywy - albo kino, albo teatr". Błędną, bo w naszym języku _alternatywa - _z łac. _alternus "przemienny, występujący na przemian" -__to "sytuacja wymagająca wyboru między dwiema wykluczającymi się możliwościami; albo…, albo…;".

[/i]Kierowane jest też często do mnie pytanie, czy spójniki albo _i _lub _są tożsame znaczeniowo i funkcjonalnie. O pierwszym z nich czytamy w słownikach: spójnik komunikujący, iż możliwa jest tylko jedna z dwóch wykluczających się sytuacji, charakteryzowanych za pomocą połączonych zdań lub innych wyrażeń (_pójdzie do niej albo zostanie w domu; pojadę autobusem albo zamówię taksówkę; dziś albo jutro; albo ty, albo ja), a także przeciwstawiający to, co komunikują łączone zdania lub inne wyrażenia i dopuszczający zarazem możliwość współwystępowania tego, do czego się odnoszą człony przeciwstawne (czytał książkę albo słuchał radia; kupują róże albo goździki); _o drugim zaś: spójnik przeciwstawiający to, co komunikują łączone zdania bądź inne wyrażenia i dopuszczający zarazem możliwość współwystępowania tego, do czego się odnoszą człony przeciwstawne (recytowała wiersze lub śpiewała; spacerowała po ogrodzie lub czytała książkę). Co dla tych rozważań najważniejsze: obie definicje kończą się wzajemnymi odnośnikami - przy _albo _do _lub, _a przy _lub - _do _albo.

[/i]Takie ustalenie zakładałoby całkowitą synonimiczność naszej pary spójnikowej. Moim zdaniem jednak lub _pojawia się zdecydowanie rzadziej w tekstach mówionych, jest oficjalniejsze, bardziej książkowe, urzędowe. I nawet trudno mi sobie wyobrazić rozmowę potoczną, w której mówię _zadzwoń lub wyślij esemes, czekaj tutaj lub przy samochodzie; _w tego typu prozaicznych sytuacjach komunikacyjnych na ogół pojawia się _albo: zadzwoń albo wyślij esemes, czekaj tutaj albo przy samochodzie.

[/i]Identycznie natomiast traktujemy oba spójniki pod względem interpunkcyjnym. - Nie stawiamy przed nimi przecinków, gdy występują pojedynczo: pójdę do kina albo do teatru, pójdę do kina lub do teatru; _kiedy _albo _i _lub występują po dwa razy, konieczny jest przecinek przed powtarzającym się spójnikiem: albo pójdę do kina, albo do teatru; wybiorę kino lub teatr, lub jakieś inne widowisko.