Jan Miodek: O Starym i Nowym Sączu

Warto przy tej okazji poważnie porozmawiać o pochodzeniu Starego _i _Nowego Sącza, _tym bardziej że do żelaznego repertuaru pytań stawianych przez rodaków należy to, które się odnosi do dziwnego ze współczesnego punktu widzenia "d" w postaciach przymiotnikowych _starosądecki, nowosądecki.

Sygnalizują one, że nasze nazwy kryły kiedyś w sobie spółgłoskę "d" - tak jak dzięki przymiotnikowi leszczyński _uświadamiamy sobie, że dzisiejsze _Leszno _to pierwotne _Leszczno, _a dzięki brzmieniu _niżański dochodzimy do prymarnego Niżska, później dopiero uproszczonego do postaci Nisko.

No więc był to kiedyś Sądecz, czyli nazwa miejscowa dzierżawcza, utworzona archaicznym przyrostkiem "-j" od imienia Sądek, Sądko (zapis z roku 1243 - Sandecz, _z 1299 - _Sandech). Ponieważ w przypadkach zależnych tworzono od mianownika _Sądecz _formy _do Sądcza, z Sądcza, Sądczowi, Sądczem, w Sądczu, _a te - jak _Leszczno _czy _Niżsko - _uprościły się potem na _do Sącza, z Sącza, Sączowi, Sączem, w Sączu, _ostatecznie i w pierwszym przypadku (mianowniku) utrwalił się _Sącz - _już bez etymologicznie uzasadnionego "d".

W XV wieku przy naszej nazwie pojawia się przymiotnik Nowy (1470-80 Nova Sandacz) i tak już będzie stale - do dziś (1581 Sandecz Nowy, _1680 _Nowy Sandacz).

Obok Nowego Sącza _jest _Stary Sącz, _występujący w przywołanym na początku odcinka żarcie internetowym. I to był na początku _Sądecz (1163, 1288 Sandech), na zasadzie tego samego mechanizmu uproszczony ostatecznie do postaci Sącz. _W XV wieku, by go odróżnić od _Nowego Sącza, _zwano go też _Starym Miastem.

Jak zaś ów mechanizm fachowo nazwać? - To wyrównanie postaci tematu fleksyjnego odmienianego przez przypadki rzeczownika: stosunek 5:1 w relacji _Sącz- _z przypadków zależnych do mianownikowego _Sądecz _zamienia się na 6:0, bo temat _Sącz _mamy teraz we wszystkich przypadkach - od mianownika do miejscownika.