Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Jan Miodek: Formować i formułować

Jan Miodek
Tomasz Hołod
Przeżyłem ostatnio momenty wielkiego rozczarowania, gdy dwa niepodważalne dla mnie autorytety profesorskie "popisały się" zachowaniami językowymi, o które nigdy bym obu nie podejrzewał. I tak z ust pierwszego usłyszałem "kłazi-problem", drugi z nich napisał zaś w swej ostatniej książce: "Tak formułowały się powoli parlamenty europejskie pod różnymi nazwami".

I tylko trochę uspokoiły mnie kolejne zdania z tejże pracy: "Państwo moskiewskie formowało się w XIII-XV w. w kręgu wpływów kultury bizantyńskiej", "Prezydent Woodrow Wilson formułował ten program w 14 punktach w styczniu 1918 roku".

Zacznijmy od nieszczęsnego "kłazi-problemu". Dołącza on do natrętnie anglizowanych form, takich jak "akłapark", "kłartet", "kłintet", "kłantum", "rekłem" czy "kłi pro kło". Tymczasem zarówno quasi- (łac. "jak gdyby") - pierwszy człon wyrazów złożonych mający znaczenie: jakby, niby, rzekomo, pozornie; prawie, niemal, jak i aquapark (łac. aqua "woda"), kwartet ("zespół czterech instrumentalistów lub wokalistów"), kwintet ("zespół pięciu instrumentalistów lub wokalistów"), quantum (łac. dosł."ile", dziś "pewna ilość, liczba czegoś, określona kwota"), requiem ("muzyczny utwór żałobny na głosy i orkiestrę"), qui pro quo (łac. dosł. "który zamiast którego", dziś "pomyłka nieporozumienie") to słowa, które mają odwieczną tradycję wymowy z połączeniem głoskowym "kf": _kfazi, akfapark, kfartet, kfintet, kfantum, rekfijem, kfi pro kfo. Kwartet i _kwintet _mają od dawna spolszczoną pisownię z nagłosowym "kw-", większość pozostałych form też może być wariantywnie zapisana w wersji spolszczonej, "podpowiadającej" wymowę: _akwapark, kwantum, rekwiem.

Quiz _też można zapisać w postaci _kwiz, a wydawnictwa poprawnościowe polecają wymowę kfis, _ostrzegając przed "kłizem"! Tego wskazania już prawie nikt w Polsce nie słucha, ale tu nie biłbym na alarm, bo _quiz//kwiz - "rodzaj konkursu" - przyszedł do nas w czasach współczesnych z kręgów angielsko-amerykańskich i nie ma w tym wypadku konfliktu z tradycją fonetyczną.

Przejdźmy do zdradliwej dla wielu rodaków pary wyrazowej formować - formułować. Formować - z łac. formare "kształtować" - to "nadawać czemuś określoną formę, określony kształt; kształtować, wyrabiać", "ustawiać w pewnym porządku" (np. pochód, orszak), "organizować coś, ustanawiać, powoływać do życia" (np. rząd), w technice "wykonywać formę odlewniczą, nadawać przedmiotowi żądany kształt za pomocą formy". _Formułować _natomiast - od _formuły - _to "wyrażać jakąś myśl, nadawać jej ściśle określoną formę słowną; precyzować, określać coś".

W pierwszym akapicie dzisiejszego odcinka napisałem, że trochę mnie uspokoiły zdania o państwie moskiewskim i o prezydencie Wilsonie, bo poprawnie w nich użyto naszej pary czasownikowej: państwo moskiewskie formowało się _w wiekach XIII-XV, a prezydent Wilson (s)formułował _program. Niestety, rażący błąd zawiera zdanie pierwsze z "formułującymi się parlamentami europejskimi". Należy je bezdyskusyjnie poprawić na konstrukcję: "Tak _formowały się _powoli parlamenty europejskie pod różnymi nazwami".

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na gazetawroclawska.pl Gazeta Wrocławska