Dzisiaj Światowy Dzień Środków Masowego Przekazu. Jak przez lata zmieniało się dziennikarstwo?

Dziennikarstwo przez stulecia było zawodem bardzo kontrowersyjnym, początkowo bardzo subiektywnym, a zasada ochrony źródeł informacji dziennikarzy była uznawana stopniowo. W naszych czasach telewizja i internet pozwalają na śledzenie informacji na bieżąco, by w każdej chwili odbiorca miał dostęp do interesujących go tematów. Przekazywanie informacji jest na porządku dziennym już od zarania dziejów.

Powstanie cywilizacji nie byłoby możliwe bez opanowania technik komunikacji. Bez umiejętności porozumiewania się, człowiek nie tylko nie byłby w stanie zainicjować postępu technicznego i rozwoju cywilizacji, ale nawet nie mógłby tworzyć społeczności. Wraz z upływem czasu, liczba możliwych sposobów komunikacji wzrasta i coraz bardziej skomplikowane i łatwiej dostępne informacje można przesyłać szybciej na większe odległości. Nasi przodkowie nawet nie śnili o środkach komunikacji, jakich używamy teraz! Jak kolejno wyglądał rozwój środków komunikacji?

1. 200 000 p.n.e - Mowa
2. 30 000 p.n.e - Pierwsze symbole
3. 10 000 p.n.e – Petroglify
4. 3300 p.n.e. - Pismo
5. 9000 p.n.e. - Piktogramy i ideogramy
6. 3400 p.n.e. - Pisma ideograficzne
7. 3300 p.n.e. - Pisma analityczne
8. 3000 p.n.e. - Pisma fonetyczne - sylabiczne
9. 2000 p.n.e. - Pismo fonetyczne – alfabetyczne
10. 400 p.n.e. - Heliograf
11. 2400 p.n.e. - Kurierzy i poczta

Urządzenia ułatwiające przekazywanie informacji:

• 1790 - Semafor
• XIX w. - Maszyna do pisania (bardzo ciężko ustalić datę powstania pierwszego urządzenia)
• 1838 - Telegraf
• 1848 - Telefon
• 1896 - Radio
• 1897 - Komputer
• 1927 - Telewizja
• 1969 - Sieci komputerowe (internet)

Geneza powstania zawodu dziennikarza jest związana z ludzkim zapotrzebowaniem na informację. Jeszcze przed narodzinami prasy, informacja stanowiła towar deficytowy, a przenosiła się najczęściej w najprostszy sposób, czyli poprzez przekaz ustny.
Historia mediów pełna jest przykładów marynarzy, przybyłych z odległych krajów i wypytywanych wciąż o najnowsze wydarzenia, czy też królewskich kurierów niemogących opędzić się od mieszkańców miast żądnych wieści ze świata.

Dla początków zawodu dziennikarza z kilku powodów bardzo istotny był wiek XVI. Wtedy właśnie horyzont wiedzy mieszkańców Europy zaczął gwałtownie rozszerzać się wskutek nowych odkryć geograficznych, szybko rozwijał się handel międzynarodowy i zamorski, a w różnych częściach kontynentu toczyła się wojna. W wyniku zapotrzebowania na informację, we wszystkich krajach Europy, poczynając od Italii, gdzie najwcześniej pojawiły się drukowane relacje i wiadomości, aż po obszary Rzeczypospolitej, zaczęto sprzedawać luźne arkusze, zadrukowane pośpiesznie informacjami o ostatnich wydarzeniach politycznych i religijnych.

Wiek XVII przyniósł w wielu krajach upowszechnienie formy drukowanej i periodycznej. Jednak w to w XVIII w., wraz z upowszechnieniem się ideologii Oświecenia, rozpoczął się szybki rozwój piśmiennictwa, zaś „literatura periodyczna” stała się jednym z najważniejszych elementów kultury. W gazetach XVIII-wiecznych trudno byłoby jednak pod wiadomościami doszukać się nazwisk autorów, jakichkolwiek ocen czy komentarzy.

Jak w "Kształtowaniu się dziennikarskiej etyki normatywnej w Polsce" pisze Agata Raczkowska: w kwestii rozwoju prasy Polska nie pozostawała w tyle. Już w styczniu 1661 r. w Krakowie ukazał się Merkuriusz Polski - dzieje wszystkiego świata w sobie zamykający dla informacyjey pospolitej. Ten otwierający dzieje polskiej prasy tytuł miał periodyczny charakter – ukazał się w sumie 41 razy, w cotygodniowych odstępach, w liczbie od 100 do 300 egzemplarzy. Od tego momentu trudno mówić o tytule, który w jakiś szczególny sposób miał wpływ na formowanie się zawodu.

Z biegiem czasu drukowane pisma przybierały coraz bardziej estetyczną formę. Okres trwałego istnienia prasy polskiej zapoczątkowały w Warszawie w 1729 r. dwie gazety: Nowiny Polskie i Relata Refero, przemianowane pod koniec roku na Kurier Polski i Uprzywilejowane Wiadomości z Cudzych Krajów.

Okres trwania zaborów postawił przed redagującymi prasę nowe zadania. Obok pierwszoplanowych funkcji – informacyjnych, opiniotwórczych, komercyjnych – prasa spełniała też wiele innych zadań, kompensujących czytelnikom brak własnej państwowości i instytucji tworzonych przez państwo, takich jak choćby system edukacyjny.

Dla lat 70 XIX w. charakterystyczne było skupienie się grupy pisarzy wokół czasopism tzw. młodej prasy. Bolesława Prusa, Elizę Orzeszkową, Aleksandra Świętochowskiego połączył pozytywistyczny program pracy organicznej i pracy u podstaw, apolityczności, wyrzeczenia się walki zbrojnej, kultu nauki i nowoczesnej cywilizacji.

Wiek XIX znany jest jako wiek pary, elektryczności, kolei żelaznej i telegrafu. Wszystkie te odkrycia ułatwiały przepływ informacji, ale również kolportaż gazet, a więc i możliwość pozyskiwania nowych czytelników. Następstwem tych procesów były znaczące wzrosty nakładów pism, a także ich zróżnicowanie i specjalizacja. U schyłku XIX w. pojawia się też po raz pierwszy pojęcie dziennikarza. Identyfikacja z własnym zawodem przyczyniła się do tworzenia pierwszych organizacji zawodowych, skupiających członków społeczności dziennikarskiej. Od tego momentu możemy mówić o początkach instytucjonalizacji i profesjonalizacji zawodu.