Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Gwara Dolnego Śląska! Tak się mówi po dolnośląsku, oto przykłady wyrażeń i nazw!

Justyna Orlik
Justyna Orlik
Tak się mówi we Wrocławiu"Wrocławski trójkąt"To miejsce owiane niegdyś wyjątkowo złą sławą. Dziś można mówić bardziej o legendach miejskich, ale jeszcze kilkanaście lat temu zapuszczanie się tu po zmroku było bardzo niebezpieczne.Co ciekawe każde miasto ma swój trójkąt lub "dzielnicę cudów".
Tak się mówi we Wrocławiu"Wrocławski trójkąt"To miejsce owiane niegdyś wyjątkowo złą sławą. Dziś można mówić bardziej o legendach miejskich, ale jeszcze kilkanaście lat temu zapuszczanie się tu po zmroku było bardzo niebezpieczne.Co ciekawe każde miasto ma swój trójkąt lub "dzielnicę cudów". archiwum nm/archiwum Polska Press/wikipedia
Zastanawialiście się kiedyś, jak się mówi po dolnośląsku? Czy w naszym regionie używamy specyficznego języka? Dolny Śląsk od wieków stanowił tygiel narodowościowy. Charakterystyczna dla nas gwara kształtowała się tu przez całe stulecia. Niemieccy autochtoni mieszkali we Wrocławiu, Wałbrzychu czy Głogowie jeszcze po 1945 roku. W tym czasie na te ziemie zjeżdżała społeczność Kresów Wschodnich czy Wielkopolski co ukształtowało wyjątkową, dolnośląską gwarę. Tak mówi się tylko u nas! Sprawdźcie, a następnie podzielcie się swoimi spostrzeżeniami w komentarzach. Zapewniamy dobrą zabawę!

Spis treści

Na terenie Dolnego Śląska od wieków dochodziło do mieszania się języków: polskiego, czeskiego, niemieckiego i serbołużyckiego. Każdy region posiadał też swoją unikalną gwarę. Dialekty określano mianem „polnisch”, a później "wasserpolnisch", co początkowo miało związek z językiem odrzańskich flisaków. Używano również nazw „plattpolnisch” i „niederschlesisch". Niewiele brakowało, a dialekt mógłby stać się wiodącym dla polskiego języka literackiego.

Gwarom z regionu Wrocławia blisko do języka polskiego. O tym mówią badacze

Jerzy Samuel Bandtkie, Polak opiekujący się biblioteką Uniwersytetu Jagiellońskiego, rozpoczął w XVIII wieku prace badawcze nad gwarami okolic Wrocławia, a namówiony przez niego Baltazar Działas stworzył "Słownik Oławski". Dzięki niemu wiemy, że język ówczesnej wsi był zbliżony do mazurzenia, czyli wypowiadania głosek zębowych zamiast dziąsłowych, np. 'syja' zamiast 'szyja' czy 'cepek' zamiast 'czepek' oraz 'zycie' zamiast 'życie'.

W 1864 roku została opublikowana gwarowa pieść Wrocławia, choć ona sama z pewnością była znacznie starsza. Na jej motywach powstał, co ciekawe, dzisiejszy hejnał Wrocławia.

"We Wrocuawiu na rynecku stojóm wojocy,
Są tam łóni postrojyni wszyscy jednocy.
Są tam łóni rozmajici rycerze i junocy,
Szykujóm sie na wojynka we dnie i w nocy.
Hej cisawy mój kónicek bandzie, bandzie r-zoł,
A tobie moja dziewcyno bandzie, bandzie zol."

Gwara dolnośląska w powiatach wrocławskim i oławskim utrzymała się prawdopodobnie do roku 1888, później zniknęła w wyniku fali germanizacji. Wcześniej po polsku mówiono w około 50 wsiach, położonych w okolicy, w tym w: Laskowicach, Jelczu, Piekarach oraz Nowym Dworze.

Ze Słownika Oławskiego wiemy, że chłopi z okolic Wrocławia używali, m.in. takich słów:

  • wiecorzo (wieczerza),
  • swacyna (podwieczorek),
  • bacę (patrzę, uważam),
  • vagabon (włóczęga),
  • zebrok (żebrak),
  • iś (iść),
  • bantować (kuleję),
  • cieluch (głupek),
  • zodziey (złodziej),
  • ciepać (rzucać),
  • sapak (pijak),
  • halibuta (chwalipięta, samochwał),
  • sceście (szczęście),
  • kobua (kobyła),
  • śpaciergang (spacer),
  • kornykiel (królik),
  • pisarek ceitungowi (gazeciarz, pisarz gazetowy),
  • na przek (na ukos),
  • gorzouka (wódka).

Język Dolnego Śląska po 1945 roku. Jak się kształtował? Co z niego dziś zostało?

Postępująca germanizacja na terenach wokół Wrocławia sprawiła, że gwary dolnośląskie zupełnie zanikły. Utrzymywały się nieco dłużej w rejonie Sycowa i Namysłowa, ale w XX wieku już nikt nie używał słów 'gorzouka' czy 'śpaciergang'. Napływ ludności z Kresów Wschodnich po 1945 roku sprawił, że do powszechnego użycia zaczęły wchodzić inne wyrażenia gwarowe. Na kresowizmy składają się zapożyczenia z języka ukraińskiego, niemieckiego, rosyjskiego i jidysz. Co ciekawe, dziś my sami nie zdajemy sobie sprawy z ich pochodzenia, bo na stałe weszły do języka. Tu garść przykładów:

  • akuratnie – zrobione dokładnie tak jak trzeba, rzetelnie, starannie
  • badziewie / badziew – coś bez wartości
  • bajerować – kłamać, bujać lub flirtować
  • balować – tańczyć, bawić się na zabawach
  • bałamucić – oszukiwać, zwodzić kogo
  • certolić się – wzajemnie sobie ustępować
  • chapnąć – ukraść
  • chłam – rupiecie
  • chwiluńka – moment, chwileczkę
  • ciężki frajer – człowiek naiwny, głupiec
  • ciurkiem – gęstymi kroplami, strumieniem
  • dali popalić – dokuczyli
  • dobrać się – dotrzeć, dostać się
  • dotachać – z trudem donieść
  • dryblas – wysoki, niezgrabny mężczyzna
  • duchota - zaduch w mieszkaniu, upał bez wiatru
  • duchówka – piekarnik
  • dupowaty – niezaradny, ślamazarny, niemrawy
  • facetka – kobieta
  • fleja – brudas
  • graba – ręka
  • gryzmoły – niestaranne pismo, bazgroły
  • hajtać się – brać ślub
  • handryczyć się – sprzeczać się, złościć
  • het i nazad – tam i z powrotem
  • i wsio – koniec, finał, już po wszystkim, skończyło się
  • iść z buta – iść pieszo

Miejski slang Dolnego Śląska. Te wyrażenia znają wrocławianie, legniczanie i wałbrzyszanie. Czy ty również?

W każdym mieście Dolnego Śląska używa się określeń, które na stałe wpisały się w świadomość mieszkańców Wrocławia, Wałbrzycha. Legnicy czy Głogowa. Wyrazy i zwroty są ściśle związane, np. z miejscami, charakterystycznymi dla jakiejś dzielnicy. Jesteście ciekawi jak się mówi po wrocławsku, legnicku, głogowsku lub wałbrzysku? Zobaczcie.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Jak działają oszuści - fałszywe SMS "od najbliższych"

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na gazetawroclawska.pl Gazeta Wrocławska