Oto fragment jednego z reportaży prasowych Ziemowita Szczerka z „Polityki”: „Po lesie chodziły ubrane w pomarańczowe kamizelki chłopaki z nagonki, przez myśliwych fachowo zwanej naganką, i pohukiwały: o-hoo, e-hee, płosząc zwierzynę”.
A teraz wypowiedź pewnego młodego piłkarza z tego samego numeru czasopisma: „Chłopaki z mojego rocznika już pukali do pierwszego zespołu, trenowali z nim, wyjeżdżali na obozy, grali w sparingach”.
W zacytowanych fragmentach widzimy dwa typu połączeń z formą chłopaki: w pierwszym z nich wchodzi ona w związki składniowe z czasownikami w postaciach niemęskoosobowych chodziły, pohukiwały (tak jak chodziły, pohukiwały - kobiety, dziewczyny, wilki, tygrysy), w drugim - z czasownikami w postaciach męskoosobowych (tak jak pukali, trenowali, wyjeżdżali, grali - sąsiedzi, chłopi, Szkoci, Włosi).
Poprawnościowa racja jest po stronie Ziemowita Szczerka: tak jak połączenia w jego tekście powinna wyglądać składnia konstrukcji drugiej, czyli „Chłopaki z mojego rocznika już pukały do pierwszego zespołu, trenowały z nim, wyjeżdżały na obozy, grały w sparingach”. Kluczem zaś do zrozumienia tych niuansów syntaktycznych jest uświadomienie sobie, że w liczbie mnogiej od rzeczowników osobowych rodzaju męskiego możemy stworzyć ich warianty zachowujące się gramatycznie jak formy niemęskoosobowe, np. moi dobrzy sąsiedzi wyjechali, ale moje dobre sąsiady wyjechały, Ślązacy wybaczyli mi - Ślązaki wybaczyły mi (z przemówienia Jana Pawła II w Gliwicach w roku 1999), Szwedzi zagrali dobry mecz - Szwedy zagrały dobry mecz, chłopi zbuntowali się - chłopy zbuntowały się („Zbuntujcież się, chłopy potężne” - znany fragment „Przedwiośnia” Stefana Żeromskiego).
Nietrudno wyczuć walor stylistyczny tych postaci - wnoszą one do wypowiedzi aż nadto wyraźne, silne natężenie emocjonalne.
Możemy się teraz zająć formami pluralnymi rzeczownika rodzaju męskiego chłopiec.
Wariantem stylistycznie neutralnym są chłopcy.
Gdyby po niego sięgnął Ziemowit Szczerek, z pewnością zbudowałby konstrukcję: „Po lesie chodzili ubrani w pomarańczowe kamizelki chłopcy”, a wypowiedź młodego piłkarza mogłaby zawierać czasownikowe postacie męskoosobowe: „Chłopcy z mojego rocznika już pukali do pierwszego zespołu, trenowali z nim, wyjeżdżali na obozy, grali w sparingach”.
O to jednak chodzi, że obaj autorzy stworzyli formę chłopaki, i dlatego Szczerek napisał w zgodzie z normą: „Po lesie chodziły ubrane w pomarańczowe kamizelki chłopaki”, cytat drugi natomiast powinien się do pierwszego gramatycznie podciągnąć i - powiedzmy to raz jeszcze - przyjąć brzmienie: „Chłopaki z mojego rocznika już pukały do pierwszego zespołu, trenowały z nim, wyjeżdżały na obozy, grały w sparingach”.
W pierwszym fragmencie mieliśmy jeszcze wariantywną parę nagonka - naganka.
Pierwszy z tych wyrazów jest częstszy, bo w języku ogólnym funkcjonuje w znaczeniu „zorganizowana kampania przeciwko komuś” i w znaczeniu „napędzanie zwierzyny na stanowiska myśliwych”.
Naganka natomiast w środowiskach łowieckich to zarówno owo „napędzanie zwierzyny na stanowiska myśliwych”, jak i „zespół ludzi (naganiaczy), którzy - posuwając się tyralierą - płoszą zwierzynę i napędzają ją na stanowiska myśliwych”.
Przy obu jednak tych znaczeniach naganki słowniki odsyłają też do tożsamej semantycznie, a częstszej w polszczyźnie standardowej nagonki - z „o”.
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
