Chcesz zmienić nazwisko? Musisz mieć ważny powód

Teresa Semik
Maciej Jeziorek/POLSKA
Nowe nazwisko to kilka dokumentów i opłata 30 zł w urzędzie stanu cywilnego. Nie brakuje osób, które w ten sposób rozpoczynają drugie życie.

Stacja TVN24 doniosła właśnie, że Rafał Jarosiński z Radomska chce, by teraz mówiono do niego James Bond. Ale urzędnicy nie chcą się zgodzić na tę zmianę. Pan Rafał walczy z nimi od kilku miesięcy, by spełnić swoje marzenia. Swojego nazwiska nie lubi, bo jak twierdzi, nie jest "wystarczająco dobre". Czy ma szansę, by zostać polskim Jamesem Bondem?

Ważny powód
Kwestię zmiany imienia lub nazwiska - rodowego czy po współmałżonku - reguluje Ustawa o zmianie imion i nazwisk z 15 listopada 1956 r.

W art. 1 jest zapis, że o taką zmianę możemy wystąpić z wnioskiem do urzędu (stanu cywilnego lub konsulatu RP), co nie oznacza, że wniosek zostanie rozpoznany po naszej myśli. Ustawodawca zastrzegł, że zmiana imienia lub nazwiska obywatela polskiego na inne - wskazane przez niego - "może nastąpić". To oznacza, że trzeba się liczyć z odmową. Są to podstawowe dane identyfikujące osobę i muszą być w miarę stabilne. Nie można ingerować w tę stabilność tylko dlatego, że imię nam się nie podoba lub właściciel uważa, że przynosi mu pecha.

Argumenty
Za zmianą muszą przemawiać "ważne względy", a w szczególności takie, że:
nazwisko ośmiesza,
nie licuje z godnością człowieka,
ma niepolskie brzmienie,
nazwisko brzmi jak imię (np. Marek Jurek).

Ważny powód to także:
zmiana nazwiska na takie, którego faktycznie się używa; chodzi np. o pseudonim.

Jeszcze inny powód wskazany w przepisach, to:
przysposobienie np. dziecka,
powrót do nazwiska, które zostało zmienione, np. wskutek małżeństwa, czyli przeważnie powrót do nazwiska panieńskiego.

Można jednak przytaczać inne argumenty wynikające z indywidualnej sytuacji, np. takie, że dziadkowie przybyli z Niemiec lub Litwy.

Nie Chrobry
Nie mamy szans na:
nazwisko historyczne, wsławione na polu kultury i nauki, działalności politycznej, społecznej albo wojskowej; ustawa wprost tego zakazuje, chyba że osoba zainteresowana wykaże, że ma członków rodziny o znanym nazwisku typu Mickiewicz, Kopernik, Chrobry lub jest powszechnie znana pod tym nazwiskiem,
wniosek o zmianę nazwiska nie zostanie uwzględniony, jeżeli zachodzi obawa, że wnioskodawca ubiega się o to w zamiarze ułatwienia sobie działalności przestępczej albo uchylenia się od odpowiedzialności cywilnej lub karnej.

Obywatel polski, Jan Kowalski, nie może nazywać się John Kowalsky. Kierownik urzędu stanu cywilnego odmówi zgody na zamianę polskiego imienia i nazwiska na niepolskie; lecz jeśli dotyczy to Kowalskiego mieszkającego stale za granicą, to "ważne względy" mogą przemawiać na jego korzyść i uzyska zgodę.

UWAGA!
Zmiana nazwiska obojga rodziców rozciąga się na małoletnie dziecko. Lecz gdy ukończyło już 14 lat, potrzebna jest do tego jego zgoda. W razie wątpliwości, kierownik USC ustala (na wniosek strony) pisownię imienia lub nazwiska. Od wszelkich jego decyzji, także odmowy, przysługuje odwołanie do wojewody. Należy to zrobić w ciągu 14 dni.

Dwa człony
Zgodnie z polskim prawem, nazwisko może składać się najwyżej z dwóch członów. Nie można po imieniu wypisywać wszystkich swoich przodków. Kobieta, wychodząc po raz czwarty za mąż, też nie może posługiwać się litanią nazwisk swoich poprzednich mężów. To samo dotyczy imion. Po zmianie można mieć jedno, najwyżej dwa.

Mąż "po żonie"
W Polsce utarło się, że kobieta wychodząc za mąż, automatycznie przyjmuje nazwisko po mężu. Dylemat zaczyna się wtedy, gdy np. pani Potocka wychodzi za mąż na pana, który ma np. nazwisko Śmieć.

Czy zatem pan, który się żeni, może wybrać nazwisko żony? Jak najbardziej! Znany biznesmen Zygmunt Solorz-Żak przyjął nazwisko Solorz po zawarciu małżeństwa z Iloną Solorz, natomiast nazwisko Żak przyjął po rozwodzie z pierwszą żoną i poślubieniu Małgorzaty Żak. Wcześniej nazywał się Krok.

Wszelkie wątpliwości rozstrzyga kodeks rodzinny i opiekuńczy w artykule 25 (ustawa z 25 lutego 1964 r.).

Inne warianty
Są różne możliwości: małżonkowie mogą nosić wspólne nazwisko będące dotychczasowym nazwiskiem jednego z nich - mężczyzny lub kobiety. Każdy z małżonków może również zachować swoje dotychczasowe nazwisko albo połączyć je z nazwiskiem drugiego małżonka. Jan Kowalski żeniący się z Janiną Potocką może się nazywać Jan Kowalski-Potocki. Przecież mamy równouprawnienie. O nazwisku, które każdy z małżonków będzie nosił po ślubie, decyduje jego oświadczenie złożone przed kierownikiem USC.

UWAGA!Gdyby takiego oświadczenia nie było, każdy z małżonków zachowuje swoje dotychczasowe nazwisko.

Do kogo się udać
Jeżeli zdecydowałeś się na zmianę nazwiska lub imienia, musisz złożyć wniosek do kierownika urzędu stanu cywilnego w miejscu stałego pobytu. To on rozpatrzy twoją prośbę.

UWAGA! Polacy mieszkający za granicą składają podanie za pośrednictwem konsula RP. Ich sprawę w kraju rozpoznaje urząd w miejscu ostatniego pobytu stałego. Jeśli nie ma takiego miejsca, organem właściwym jest kierownik USC miasta stołecznego Warszawy. Załatwienie formalności nie powinno trwać dłużej niż miesiąc, a w sprawach szczególnie skomplikowanych - 2 miesiące i "bez zbędnej zwłoki".

O zmianie nazwiska i imienia informowane są urzędy stanu cywilnego, w których były sporządzane akty urodzenia małoletnich dzieci. Wiadomość ta dociera także do: urzędu skarbowego, policji, Wojskowej Komendy Uzupełnień, organu ewidencji ludności oraz Krajowego Rejestru Karnego. Do jej przekazania zobowiązany jest urzędnik stanu cywilnego właściwy ze względu na miejsce stałego pobytu wnioskodawcy - a w przypadku braku takiego miejsca - kierownik USC właściwy ze względu na ostatnie miejsce pobytu stałego wnioskodawcy.

Dokumenty
Jeśli imię lub nazwisko chce zmienić osoba pełnoletnia, składa następujące dokumenty:
wniosek,
odpis zupełny aktu urodzenia wnioskodawcy,
odpis skrócony aktu małżeństwa,
w przypadku rozwodu - odpis skrócony aktu małżeństwa z adnotacją o rozwodzie albo odpis skrócony aktu małżeństwa i prawomocny wyrok sądu orzekajacy rozwód,
w przypadku śmierci małżonka - odpis skrócony aktu zgonu,
w przypadku, gdy są małoletnie dzieci - odpisy skrócone aktów urodzenia małoletnich dzieci,
inne dokumenty, uzasadniające: zmianę pisowni imienia, ustalenie brzmienia imienia.
Uwaga! Każdy wniosek jest rozpatrywany indywidualnie, co oznacza, że zainteresowana osoba składa te dokumenty, które dotyczą jej sprawy. Należy uzgodnić to z kierownikiem USC.

Opłaty
Zmiana imienia i nazwiska nie jest zbyt droga. W całym kraju obowiązują następujące stawki:
za złożone dokumenty i decyzję - wniosek - 5 zł; każdy dodatkowy załącznik - 0,50 zł ,
za zmianę nazwiska - 30 zł,
za ustalenie pisowni nazwiska - 15 zł,
za ustalenie brzmienia nazwiska - 15 zł,
za poświadczenie własnoręczności podpisów na oświadczeniach 4,00 zł (od każdego podpisu).
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 15 listopada 1956 roku o zmianie imion i nazwisk (tekst jednolity z 1963 roku Dz.U. Nr 59, poz. 328 z późn. zmianami).

***
James Bond?

Mirosław Kańtor, zastępca kierownika katowickiego Urzędu Stanu Cywilnego, twierdzi, że osoba, która chce zmienić swoje imię i nazwisko na filmowe James Bond, nie jest bez szans. Trzeba to jednak rozsądnie uzasadnić. Nie wystarczy jednak miłość do popularnego agenta 007. Jeśli ktoś chce nazywać się Bond, musi udowodnić, że np. jego babcia nosiła nazwisko Bond (czy Błąd). W dodatku zostawiła mu spadek, a wnuczek tą zmianą nazwiska chce jej sprawić radość.

Trudniej uzasadnić wybór imienia - James, ale sensowny powód też można znaleźć. Kańtor wspomina, że mężczyzna zafascynowany filmami o Dzikim Zachodzie chciał przyjąć imię wodza Apaczów, Winnetou, choć w tym przypadku miało pełnić funkcję nazwiska. Ktoś inny zapragnął nosić imię Psyl - od psychola, czyli bohatera innej produkcji.

Nazwisko częściej zmieniają kobiety, zwłaszcza rozwódki. Gdy już dzieci dorosną, wracają do panieńskiego. Zmieniają, po traumatycznym rozwodzie, także imię, bo były mąż "tak do niej mówił" i pozostały złe skojarzenia. Kobiety zmieniają imiona kojarzące się z męskimi, np. Mirosława, Władysława czy Bronisława i zostają Moniką, Kasią, Karoliną.

Mężczyźni, jeśli wyjeżdżają za granicę, pozbywają się z nazwiska polskich znaków: "ś", "ć", "ź". Mężczyzna artysta uważa, że nie może nazywać się np. Kupka, bo to nie dodaje mu artystycznej powagi. Urzędnik to rozumie. Mężczyzna więzień chce być teraz "Poniatowskim", zacząć życie od nowa, zapomnieć o błędach i przeszłości.

Na Śląsku mężczyźni wracają do imion niemieckich, które im nadano, a potem urzędowo odebrano; znów mamy Ginterów, Heinrichów, Adolfów. Rodzice nie chcą, by dziecko było Piotrkiem, wolą Petera albo Pedra, zamiast Mikołaja wybierają Nicholasa lub Nicolasa.

Co roku do katowickiego USC trafia kilkaset wniosków o zmianę imienia i nazwiska; częściej nazwiska. W tej chwili w realizacji jest 200 wniosków, wszystkie pozytywnie zaopiniowane. Prawo nie ogranicza, ile razy możemy wnioskować o taką zmianę. Wymaga jednak - za każdym razem - podania przekonującego powodu. - Imię i nazwisko to nie jest przebieralnia, potrzebny jest rozsądek - konkluduje Mirosław Kańtor.

***

Wybór imienia a obyczajowe normy

1Rodzice, wybierając imię dla dziecka, kierują się różnymi względami. Małżeństwo grafików, które zgłosiło się do katowickiego USC, uznało, że imię Kaya zapisywane przez "y" lepiej prezentuje się graficznie i zwraca większą uwagę niż Kaja.

W przyszłości ich córka łatwiej się przebije dzięki takiemu zapisowi imienia, bo się wyróżnia, np. spośród innych podań o pracę, i łatwiej je zapamiętać. To uzasadnienie przekonało urzędników. Niedawno rodzice przeforsowali w sądzie imię Dąb dla swojego syna. Argumentowali tak: skoro dziewczynka może nosić imię Róża, to dlaczego chłopczyk nie może być Dębem? I ta argumentacja przeważyła.

2 Urzędnik zwykle zwraca rodzicom uwagę na to, że dziecko będzie ponosić konsekwencje ich decyzji. Obce, nieprzyswojone imię będzie w różny sposób wymawiane i zapisywane.

Rodzice muszą pamiętać, że forma oficjalna imienia jest używana nie tylko przez nich, ale przez ludzi o różnym wykształceniu. Nie ma żadnych ograniczeń w nazywaniu dziecka w rodzinie czy wśród przyjaciół dowolnym zdrobnieniem. Forma urzędowa imienia jest używana w sytuacjach i dokumentach oficjalnych, m.in. w dowodzie osobistym, na świadectwach i powinna być jednoznaczna.

3Podtrzymuje się zakaz nadawania więcej niż dwóch imion, pisanych osobno, bez łącznika, żeńskich dla dziewczynek, męskich dla chłopców. Wyjątkowo imię żeńskie Maria można - zgodnie z tradycją - nadać jako drugie imię chłopcu, np. Artur Maria, Tadeusz Maria.

4Należy bezwzględnie unikać nadawania imion budzących ujemne skojarzenia (mówi o tym ustawa), np. Belzebub, Kurtyzana, Lucyfer, bo takie imiona krzywdzą dziecko.

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na i.pl Portal i.pl